HAMSE-İ BEHİŞTÎ (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ)
beş mesnevi
Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi (d. 854 /1450 ? - ö. 917, 926 /1511-12, 1520 ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Anadolu sahasındaki hamse sahibi ilk şairlerden olan Behiştî Ahmed Sinan Çelebi'nin kaleme aldığı beş mesneviden oluşan eserler bütünü. Başta şairin kendisi olmak üzere, 16. yüzyıl tezkireleri ve birçok kaynağın ortak görüşü olarak Behiştî’nin hamse sahibi olduğu ve Nizâmî’nin Penc Genc adlı eserinin tamamını Türkçeye tercüme ettiği konusunda tereddüt yoktur. Bu bağlamda Gelibolulu Âlî (İsen 1994: 153) ve Riyâzî (vr. 42b) onun hamse sahibi olduğunu; Kınalızâde (Kutluk 1989: 226) ve Beyânî (Kutluk 1997: 48) sadece Yûsuf u Züleyhâ adlı eserinin olduğunu; Sehî Bey (1325: 94), şairin Hamse-i Nizâmî’nin tamamını tercüme ettiğini ve Latîfî de Vâmık u Azrâ, Yûsuf u Züleyhâ, Hüsn ü Nigâr, Süheyl ü Nev-Bahâr ve Leylâ vü Mecnûn mesnevilerinin adlarını sıralayarak Nizâmî’nin Hamse’sine cevap verdiğini söylemiştir. Bununla birlikte Latîfî’nin adlarını zikrettiği mesnevilerden sadece Leylâ vü Mecnûn’un Nizâmî’nin Hamse’si içinde yer alması ve Behiştî’nin de bütün eserlerinde yeri geldikçe Nizâmî’yi anarak onun Penc-Genc’ine cevap verdiğini söylemesi, Latîfî’deki bilginin sağlıklı olmadığını göstermektedir. Behiştî, Hamse’sini oluşturan mesnevileri Mihr ü Müşterî, İskender-nâme, Leylâ vü Mecnûn, Mahzenü’l-Esrâr ve Heft Peyker sırasıyla yazmıştır. Bu bilgi özellikle Leylâ vü Mecnûn dışındaki mesnevilerde açık bir biçimde dile getirilmiştir. Behiştî, İskender-nâme, Heft-Peyker ve Mihr ü Müşterî gibi mesnevilerinde Hamse'yi yazma nedeni olarak hem Nizâmî’nin Penc Genc adlı hamsesini Türkçeye tercüme etmek hem de Firdevsî’nin Şeh-nâmesi’ne cevap vermek biçiminde belirtir (Demirel, 1995; Kaytaz, 2011; Ayçiçeği, 2014). Bunun yanı sıra Mihr ü Müşterî adlı eserinin 1900 ile 1926. beyitleri arasında Alî Şîr Nevâyî’nin isteği üzerine hamse yazmaya karar verdiğini ve üstadının, kendisini bu alanda yeterli gördüğünü söyler (Polat 2017).

Behiştî Ahmed Sinan Çelebi'nin Hamse'sini oluşturan eserler şunlardır:

1. Leylâ vü Mecnûn (Eser hakkında ayrıntılı bilgi için bk. “Leylâ vü Mecnûn (Behiştî/Bihiştî)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/leyla-vu-mecnun-behisti-bihisti )

2. Heft-Peyker (Eser hakkında ayrıntılı bilgi için bk. “Heft Peyker (Behiştî/Bihiştî)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/heft-peyker-behisti-bihisti)

3. Mihr ü Müşterî

4. İskender-nâme (Eser hakkında ayrıntılı bilgi için bk. “İskender-nâme (Behiştî/Bihiştî)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/iskender-name-behisti-bihisti)

5. Mahzenü’l-Esrâr

Şairin biyografisi için bk. "Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behisti-bihisti-ahmed-sinan-celebi 

Eserden Örnekler



Kaynakça


Ayçiçeği, Bünyamin (2014). Behiştî Ahmed Sinan’ın (Ö. 917/1511-12?) İskender-Nâme’si: İnceleme-Metin. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Aygün, Zeynel Abidin (1999). Behiştî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.

Demirel, Şener (2017). Behiştî, Heft-Peyker Mesnevisi. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194283/behisti-heft-peyker.html [Erişim tarihi: 19.01.2022]

Dilperîpûr, Asgar (2005). “Türk Edebiyatında Nizâmî’nin Takipçileri ve Hamse’sine Nazire Yazanlar”. (çev. M. F. Köksal). Türklük Bilimi Araştırmaları, (8): 199-238.

Ersoy, Ersen (2011). “II. Bayezit Devri Şairlerinden Behiştî’nin Hamsesi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Prof. Dr. Mahmut Kaplan Armağan Sayısı 9 (2): 254-261.

İsen, Mustafa (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.

Kaytaz, Fatma (2011), Behiştî Târihi (791-907 / 1389-1502) (Giriş, Metin, Dizin), Marmara Üniversitesi. , İstanbul.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. C. 1. Ankara: TTK Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1997). Beyânî Mustafa bin Carullah, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Polat, Arzu (2017). Behiştî Sinan’ın (H.917/M.1511-1512) Mihr ü Müşterî Adlı Mesnevisi. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Riyâzî. Riyâzü’ş-Şu'arâ. Nuruosmaniye Ktp. Nu. 3724. vr. 42b.

Sehî (1325). Tezkire-i Sehî. İstanbul.

Atıf Bilgileri


Demirel, Şener. "HAMSE-İ BEHİŞTÎ (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hamse-i-behisti-behisti-bihisti. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MİHR Ü MÜŞTERÎ (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi Dr. Arzu Polat
Görüntüle
2 HEFT PEYKER (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi Prof. Dr. Şener Demirel
Görüntüle
3 LEYLÂ VÜ MECNÛN (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
4 İSKENDER-NÂME (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
5 MAHZENÜ'L-ESRÂR (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi Doç. Dr. Hasan Kaya
Doç. Dr. Hacı İbrahim Demirkazık
Görüntüle
6 TÂRÎH-İ OSMÂNÎ / VÂRİDÂT-I SÜBHÂNÎ FÜTÛHÂT-I OSMÂNÎ (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
7 VİLÂDET-İ RESÛL (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi Prof. Dr. Şener Demirel
Görüntüle
8 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
9 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
10 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
11 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
12 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
13 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
14 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
15 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
17 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle