Mustafâ bin Yûsuf bin Ömerü’d-Darîr el-Erzeni’r-Rûmî tarafından 768/1366-67 yılında Anadolu sahasında yazılmış mesnevi. Kıssa-i Yûsuf’un bilinen tek nüshasında geçen "Kanı Kârûn ile Hârûn-ı fakîr / Yire giçdi mahrûm oldı iy Darîr" ve "Nideyüm derdime dermân olmadı / Bulamadum Yûsufumı ben Darîr" beyitlerinden hareketle eserin yazarının Erzurumlu Mustafa Darîr olduğu düşünülmüştür. Son zamanlarda mesnevinin Cezayir Millî Kütüphanesinde yeni bir nüshası bulunmuştur. Bu nüshayı inceleyen Sadık Yazar, beyitlerde geçen bir ifadeden hareketle Kıssa-i Yûsuf’un Yûsuf-ı Meddâh’a ait olduğunu ileri sürmektedir (Yazar 2018: 681-719).

Şair, eserini "Kıssa-i Yûsuf hikâyet kılalum / Hem kısas hükmin rivâyet kılalum" mısralarından da anlaşılacağı üzere Kıssa-i Yȗsuf olarak adlandırmıştır. Eser, 2125 beyitlik bir mesnevidir. Fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün vezniyle yazılmıştır. 8 meclisten meydana gelir. İçinde olaylar arasına serpiştirilen 21 gazel vardır.  Türk edebiyatında yazılmış en eski  Yûsuf kıssalarından biri olan Darîr'in bu eseri, sade  dili, deyimli ifadeleri ve mesnevi tarzına canlılık getiren lirik gazelleri ile Türk dili ve edebiyatı tarihi için önem arz eder.

Eser,  Peygamber’i öven bir beyitle başlar,  bunu "çehâr-yâr-ı güzîn"in  övüldüğü, Allah’a şükredildiği ve telif sebebinin anlatıldığı beyitler izler. Daha sonra hikâye başlar ve Yȗsuf’un gördüğü 11 yıldız, ay ve güneş rüyası, kardeşleri tarafından kuyuya atılması, kervancıların Yȗsuf’u kuyudan kurtarması, Yȗsuf’un Mısır azizine satılması, azizin karısı Züleyhâ’nın Yȗsuf’a âşık olması, Yȗsuf’un zindana atılması, hükümdar için tabir ettiği bir rüya üzerine Mısır’a kethüda olması, babasına kavuşması ve Züleyhâ ile evlenmesi anlatılır.

Darîr, eserinde Kur’ân-ı Kerîm’den ve İbn-i Abbâs tefsirinden faydalanmıştır. Ancak eserde, Kur’ân-ı Kerîm’de bulunmayan Yȗsuf’un kervanla giderken annesinin mezarına rastlaması, kervancıdan tokat yemesi, bu sırada gökyüzünden dolu ve taş yağıp insanları ve hayvanları yok etmesi, Züleyhâ’nın Yȗsuf’un duasıyla eski güzelliğine kavuşması, Yȗsuf ile Züleyhâ’nın evlenmesi gibi anekdotlar yer alır.

Eserde şairin memleketi olan Erzurum’a özgü "esbap (esvap), saralmak (sararmak), debbe (tepe), bargına (bağrına), torgılık (doğruluk)" gibi yöresel kelimelere rastlanır. Erzurum, eserin yazıldığı dönemde Oğuz ve Oğuz dışı Türk boylarının bir arada yaşadığı karışık bir bölgedir. Bu durum eserin dilini de etkilemiş ve eserde "bolmak, aylamak" gibi Doğu Türkçesi özellikleri taşıyan kelimeler kullanılmıştır.

Eserin tam nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümünde TY. 311 numara ile kayıtlı 84 varaklık bir mecmuanın içindedir. Kahverengi meşin ciltli bu mecmuanın 53 varaklık bölümünde Kıssa-i Yȗsuf mesnevisi yer alır. Her varakta 21 satır vardır. İstinsah tarihi ve müstensihi belli değildir. Okunaklı bir nesihle yazılmıştır.

Kıssa-i Yȗsuf’un eksik bir nüshası da Millî Kütüphane’de Yz. A 2883 numara ile kayıtlıdır; siyah kâğıt kaplı mukavva bir cilt içinde bulunmaktadır. Bu nüsha, Süle Fakih’in Kıssa-i Yûsuf mesnevisine ait olup eserdeki 3896 beytin 400 beyti, Darîr’in Kıssa-i Yȗsuf’una aittir. 1954 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde yapılan bir mezuniyet tezinde kullanılan nüsha ise kayıptır. Eser üzerinde Leyla Karahan tarafından 1985 yılında bir doktora tezi hazırlanmış, bu tez 1994 yılında Türk Dil Kurumunda yayımlanmıştır. Azerbaycan’da C. Gehremanov ve Ş. Helilov’un da eserle ilgili bir çalışması vardır (1991).

Hikâyenin özeti için bk. Yûsuf u Züleyhâ (Hamdî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusuf-u-zuleyha-hamdi 

Şairin biyografisi için bk. “Darîr”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/darir