Yemen Beylerbeyi Hasan Paşa’ya sunulmak üzere Iyânî tarafından kaleme alınmış olan mensur nasihatname. 1012/1603-4 tarihinde, müellifin Paşa’nın maiyetindeyken kaleme aldığı eser, daha önce yazdığı Nesâyih-i Mülûk adlı eserin genişletilmiş şeklidir. Yazar bu eseri oluştururken hem bir dördüncü bab eklemiş hem bablardaki hikâye sayısını artırmıştır. Eser, yazarın ifadesiyle kimi Arapça kimi Farsça kimi Türkçe olmak üzere toplam yirmi üç kitaptan derlenerek oluşturulmuştur.Nesâyih-i Mülûk’un bilinen bir tek nüshasının oluşu ve sonrasında bu eserin kaleme alınması, Nesâyih-i Mülûk’un müsvedde olarak kalmış olduğu ihtimalini doğurmaktadır.

Eserin ilk bölümünde adaletten bahsedilmektedir (41b-66a). Burada adalet ve adil olma ile ilgili ayet ve hadislerle desteklenen bir nasihat kısmından sonra hem İslam tarihi hem de Osmanlı tarihinden örneklerle söylenenler desteklenmiştir. İlk bölümde aralarında Hz. Musa, Hz. Ömer, Anuşirevan, İbrahim Edhem ve Fatih Sultan Mehmet’in kahramanı oldukları hikâyeler de olmak üzere toplam 11 hikâye yer alır. İkinci bölümde gaza ve cihad kavramları ile şehitlerin bu dünya ve ahiretteki durumları yine ayet ve hadislerin referanslarıyla ele alınmıştır (66a-95b). Bu bölümde yine eski zamanlarda yazılmış kitaplardan alınmış hikâye ve rivayetler bulunmaktadır. Bölümü diğerlerinden farklı kılan ve önemli hale getiren ise bazılarına yazarın bizzat şahit olduğu ve Osmanlı’nın Balkan coğrafyasındaki topraklarda düşmanla savaşan veya daha önce şehit olanların anlatıldığı menkıbelerin olmasıdır. Sigetvar, Kapoşvar gibi yerlerde geçen olaylar hem sadece bu kaynaklarda geçmesi hem de birinci ağızdan nakledilmeleri açısından dikkat çekicidir. Eserin en hacimli bölümü olan bu babda 16 rivayet ve menkıbe bulunmaktadır. Üçüncü bab dört büyük halife ile peygamberin ashabının faziletleri ve onlara kin ve kötülük besleyenler lanetlilerin durumlarına dairdir (95b-106b). Dört halifenin faziletleri zikredildikten sonra konuya uygun rivayetlerle anlatılanlar desteklenmiştir. Buradaki anlatıların içinde, yazarın Mekke ve Medine’deki ikameti sırasında Buharalı bir Nakşibendi şeyhi olan Şeyh Ahmed Sadık ile tanışması ve ona intisabına dair otobiyografik bilgilere de yer verilmiştir. Bu kısımda dört rivayete yer verilmiştir. Dördüncü ve son bölüm ise haram fiiller ve yetim malı yemekten kaçınmak, zor durumlara düşüldüğünde sabır ve tahammül göstermenin faziletlerine dairdir (106b-118b). Bu bölümde verilen örnekler Ravzatü’l-İslâm, Firdevsü’l-Ahbâr, Güzidetü’t-Tevârih gibi daha çok çeviri olan kaynaklardan seçilmiştir.

Eser hakkında ilk bilgileri veren Mehmet Kirişçioğlu, onun Nesâyih-i Mülûk ile benzer yapıda olmalarına rağmen tamamen farklı eserler olduğunu ileri sürmüşse de (Kirişçioğlu, 2001: XXXII) Zübdetü’n-Nesâyih ve Umdetü’t-Tevârih’in Nesâyih-i Mülûk’un genişletilmiş şekli olduğu açıktır.

Kirişçioğlu eserin Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, British Library ve Uppsala Üniversitesinde olmak üzere üç nüshasından bahsetse de Nuruosmaniye Kütüphanesi 4998 demirbaş numarasında Nur-nâme ile beraber kayıtlı bir nüshası daha vardır.

Yazarın biyografisi için bk. "Iyânî, Cafer Iyânî Bey". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.  http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cafer-iyani-bey