ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA)
zikir usülleri
Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî (d. ?/? - ö. 14-15 Şaban 815/19-20 Kasım 1412)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Somuncu Baba’ya atfedilen zikir ve usullerine dair risâle. Farklı nüshalarda Zikir Risâlesî, Kelime-i Tevhid Zikri Risâlesi isimleriyle kayıtlıdır (Serinsu 2016:16). 

Çalışmada esas alınan nüsha 5 varak, her sayfa 23 satırdan müteşekkildir. Ketebesi bulunmamaktadır. Bu yüzden müellifi, telif ve istinsah tarihi belirsizdir. Risâlenin başındaki “Hâzâ Risâle-i Hâmid-i Velî Aksarâyî” ifadesi ve herhangi bir kaynakta farklı müelliflere isnat edilmemiş olması Somuncu Baba’ya ait olabileceği düşüncesini güçlendirmektedir (Ulu 2021: 61). 

Müellif eserinde zikrin önemini anlatır. En faziletli zikri de “Kelime-i Tevhid zikri” kabul eder. Bu zikrin önemini insanın tabiatı ile açıklar. Fıtratta farklı ve zıt unsurlar vardır. Kelime-i Tevhid zikri de olumsuzlukla başlar Allah'ın birliği ile devam eder. İnsanın olumsuz özellikleri bu zikir ile temizlenir. Bu yüzden farz ve nafile ibadetlerden sonra insan açık ve gizli zikre devam etmelidir. Zikrin amacına ulaşması için zahiri ve bâtınî şartlarından bahsedilir. Öncelikle zikre tövbe ile başlanmalı, ardından üç defa salavat getirilmelidir. Mürit zikir esnasında  şeyhinin yüzünü hayal etmeli, silsileye sadık kalarak şeyhlerini anmalıdır. Kalp ile dil arasında uyum olmalı, sıdk ve ihlastan ayrılmamalıdır. Kalbinden geçenleri ve rüyalarını ise saklamadan şeyhi ile paylaşmalıdır. Zikir sırasında dengeli bir şekilde hareket halinde bulunmalıdır. Somuncu Baba; zikir hakkındaki görüşlerini ibadet, dua ve nefis terbiyesi konularında nasihatleri ile bitirir. Ardından tasavvuftaki tac ve hırkanın anlamından bahseder. Tac; cennet ile müjdelenenlerin başlarındaki nura işaret ettiği gibi bu dünyada da türbe nişanıdır. Yani tac sahibi ölü mukabilindendir. Diğerlerinin söylediklerine cevap vermeyecek kadar nefisini öldürmüştür. Hırka ise kalkan görevini görür. Mürit kötülüğe yönelse hemen onu iyiliğe sevk eder.

Arap dili nesih hattıyla kaleme alınan risâlede düşünceler âyet, hadis ve kelam-ı kibar ile desteklenir. 14. /15. yüzyılın tasavvuf anlayışına ışık tutması bakımından önemlidir.

Eserin üç nüshası tespit edilmiştir. “Zikrin Tanımı, Sebepleri, Kısımları ve Adabı” adıyla (Özkes 1991), “Müminlere Nasihat” adlı kitapçıkta (Serinsu 2016: 16) ve “Zikir Risâlesi” adıyla (Özcan 2011) farklı nüshaları günümüz Türkçesine kazandırılmıştır. “Somuncu Koca Hazretleri’nin Kelime-i Tevhid Zikri Risalesi Hakkında” başlıklı bir bildiri çalışması (Serinsu 2016); “Şeyh Hâmid-i Velî (Somuncu Baba) ve Ona Atfedilen “Zikir Risalesi” Adlı Eser” başlıklı araştırma makalesi çalışmaları mevcuttur (Ulu 2021).

Müellifin biyografisi için bk. “Somuncu Baba”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/somuncu-baba

Kaynakça


Serinsu, Ahmet Nedim (2016). “Somuncu Koca Hazretleri’nin Kelime-i Tevhid Zikri Risalesi Hakkında”. I. Uluslararası Aksaray Sempozyumu. Aksaray: Aksaray Belediyesi Yay.

Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba) (1991). Zikrin Tanımı, Sebepleri, Kısımları ve Adabı. ev. İhsan Özkes). İstanbul: Es- Seyyid Osman Hulusi Vakfı Yay.

Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba) (2011). Zikir Risalesi. Çev. Mustafa Özcan. İstanbul: Pamuk Ofset

Ulu, Mahmut (2021). “Şeyh Hâmid-i Velî (Somuncu Baba) ve Ona Atfedilen “Zikir Risalesi” Adlı Eser”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 11: 58-75. 

Atıf Bilgileri


Nurlu Ertürk, Tuğba. "ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/zikir-risalesi-kelime-i-tevhid-zikri-risalesi-somuncu-baba. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
2 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
3 SİLÂHU’L-MÜRÎDÎN / EVRÂD-I HAMÎDİYYE (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Ahmet Kuşsan
Görüntüle
4 SOMUNCU BABA HAMÎDÜDDÎN-İ AKSARÂYÎ’NİN TÜRKÇE ŞİİRLERİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Ahmet Kuşsan
Görüntüle
5 HÜZB-Ü ŞEYH HÂMİD (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Dr. mahmut ulu
Görüntüle
6 SOMUNCU BABA NUTK-İ ŞERİFİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Dr. mahmut ulu
Görüntüle
7 RİSÂLE FÎ ZİKRİ KELİMETİ LA İLÂHE İLLALLAH (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Şeyh Hâmid-i Veli Dr. mahmut ulu
Görüntüle
8 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
9 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
10 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
11 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
12 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
13 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
14 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
15 RİSÂLE-İ TEVHÎD (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
16 MUKADDİMETÜ’S-SÂLİHA (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
17 KEŞFÜ’L-ESRÂR (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle