- Yazar Biyografisi (TEİS)
Nurmuhammed Andalıp - Madde Yazarı: Doç. Dr. Soner Sağlam
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Çağatay
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Halk Hikâyesi
- Yayın Tarihi:23/03/2022
ZEYNELARAP
halk hikâyesiNurmuhammed Andalıp (d. ?/1710 - ö. ?/1770)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Nurmuhammed Andalıp (d. ?/1710 - ö. ?/1770) tarafından kaleme alınan aşk, din ve kahramanlık konulu hikâye. Hikâyede Hz. Ali’nin Bibi Hanapıya’dan (Hanefi) olan oğlu İmam Muhammed’in Zeynelarap adlı kıza olan sevgisi, iki âşığın birbirinden ayrı düşüp birçok sıkıntılardan sonra muratlarına ermesi anlatılmaktadır. Olay kısaca şöyledir: Rum padişahı ile yapılan savaşta Hz. Ali, Rum padişahının kızı Hanapıya ile teke tek günlerce savaşır. Sonunda mağlup olan kıza Hz. Muhammed, Müslüman olmasını telkin eder, ancak kız bunu ancak üç şartının yerine getirilmesi ile kabul edeceğini söyler. Birinci şartı, Hz. Ali ile evlenmek, ikincisi Hz. Fatma’nın buna üzülmemesi, üçüncüsü ise çocuklarının olması hâlinde Muhammethanapıya isminin verilmesidir. Kızın istekleri gerçekleşir, Hz. Ali ile evlenirler ve bir oğulları olur. Adını Muhammethanapıya koyarlar, çocuk bir müddet sonra başka diyarlara gitmek için anne babasından izin ister ve uzun bir yolculuğa çıkar. Yolculuğunda putperestlerle savaşır, Zeynelarap adlı bir kızla karşılaşır ve ona âşık olur. Artık mücadeleyi sadece din için değil, aşk için de vermeye başlar. Bu kıza bir dev ve kafir ülkesinin veziri olan İmlak da âşıktır. İmam Muhammed kıza kavuşmak için önce devi öldürür. Daha sonra sevdiği kızı vezir İmlak kaçırır. Zor durumda kalan Muhammethanapıya'nın imdadına babası Hz. Ali ile İmam Hasan ve Hüseyin yetişir. Onların yardımıyla Zeynelarap İmlak’ın elinden kurtarılır. Hz. Ali ve oğulları kafirle olan savaşı kazanıp Medine’ye dönerler. İmam Muhammet ile Zeynelarap evlenir.
Türkmenistan Milli El Yazmalar Enstitüsünde Zeynelarap’ın 40'a yakın el yazma, 50’ye yakın taş basma nüshaları bulunmaktadır. Zeynelarap ilk kez 1991’de Andalıp’ın diğer eserleri birlikte neşredilir (Mülkamov vd. 1991). Hikâye müstakil olarak da yayımlanmıştır (Gılıçdurdıyev 2011).
Yazarın biyografisi için bk. "Nurmuhammet Andalıp". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nurmuhammet-andalip
Eserden Örnekler
"... Elkıssa, aradan niçe müddet ötdi. Bibi Hanıpa Ali Murtazadan hamıla tutup, bir ogul tövellit boldı. İnäk, adını ezizläp, Muhammet hanapıya goydular. Elkıssa, Alı Murtaza guvanıp, halayıga toy berip, şad-u horram boldular. Emma bul mertebede aradan niçe müddetler geçdi. Ogulları yedi yaşıga girdiler. Emma ata-ene ogullarınıñ didarıga aşık erdiler. Bir sagat görmeseler, divana bolar erdiler. Emma şahzada ımam Muhammet mısalı-gülge ogşap ve gılıkları yerge ogşap, siññin-siññin uruş birle turuş höves kılıp, at üstüge gadam goyup, kudekligine tutup, seyri-sähra kılar bolup, şikâr etgeli köñli gidip, hıyal birle atalarınıñ aldıga bardılar. Tagzım-tovazıg birle salam berip, gol govşurıp durdular. Emma Şah-ı Merdan bu halnı görüp: «Saña ne boldı?» diyip, bir söz aytganı. Gazalı-Hezret Alı- vallahu-a’lamu-bis-savab:
Niçik maksatga geldin uşbu halat birle, perzendiç
Gözümni rövşeni, derdimge dermanım, cigerbendim
Acap hatır perişan sen, balam, ru berdi ne halat
Maña aygıl sözüñni rişteyi-canımga peyvendim
Hova birlen höves pervaz eder köñül guşı göyä
Eya, ey gülşen, canımga düşgen bilbil handım
Köñülde nuktayı-halıñnı pınhan etme, ızhar et
Agızdan defteri-agzasın açgan güli-şeker-gandım
Hudanıñ şiridir men, eylär men maksadıñ hâsıl
Kıyamat sayavanım, dünyäde köñlümge hursandım ... (Gılıçdurdıyev 20111: 14).
Kaynakça
Gılıçdurdıyev, Nurmuhammed (2011). Nurmuhammet Andalıp Zeynelarap. Aşkabat: Türkmen Dövlet Neşiryat Gullıgı
Mülkomov A, Nazarov. G, Çarıyev M, Maşayeva, O. (1991). Nurmuhammed Andalıp Dessanlar. Aşkabat: Türkmen Dövlet Neşiryat Gullıgı.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | LEYLİ-MECNUN (ANDALIP) | Nurmuhammed Andalıp | Doç. Dr. soner sağlam |
Görüntüle | ||
2 | YUSUP-ZÜLEYHA (ANDALIP) | Nurmuhammed Andalıp | Doç. Dr. soner sağlam |
Görüntüle | ||
3 | BABA RÖVŞEN | Nurmuhammet Andalıp | Doç. Dr. soner sağlam |
Görüntüle | ||
4 | OĞUZ-NÂME / OGUZNAMA | Nurmuhammed Andalıp | Dr. Emrah Yılmaz |
Görüntüle | ||
5 | RİSÂLE-İ NESÎMÎ (ANDALIP) | Nurmuhammet Andalıp | Dr. Emrah Yılmaz |
Görüntüle | ||
6 | VAGZ-I AZAD | AZADI, Dövletmemmet | Doç. Dr. soner sağlam |
Görüntüle | ||
7 | BEHİŞTNAMA | Azadı, Dövletmemmet | Doç. Dr. soner sağlam |
Görüntüle | ||
8 | HEKAYAT (AZADI) | AZADI, Dövletmemmet | Doç. Dr. soner sağlam |
Görüntüle | ||
9 | BEŞ NAMAZ | Azadı, Dövletmemmet | Doç. Dr. soner sağlam |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ARŞÎ) | Arşî, Hoca Cahân (Yakup) | Prof. Dr. Adem Öger |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (GAYIBI) | Gayıbı, Mahmut | Doç. Dr. soner sağlam |
Görüntüle | ||
12 | KÜLLİYÂT-I MESNEVÎ-Yİ HARÂBÂTÎ | Harâbâtî, Muhemmed Binni Abdulla | Prof. Dr. Adem Öger |
Görüntüle | ||
13 | MANTIKU'T-TAYR (HOTENÎ) | Hotenî, İbrahim | Prof. Dr. Adem Öger |
Görüntüle | ||
14 | TEZKİRE-İ ARSLANHAN | Kâsımî | Prof. Dr. Adem Öger |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN (MEHZÛN) | Mehzûn, İsmail | Prof. Dr. Adem Öger |
Görüntüle |