- Yazar Biyografisi (TEİS)
Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali - Madde Yazarı: Doç. Dr. Suat Donuk
- Eser Yazılış Tarihi:976 / 1568-69 yılından sonra
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Arapça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Vefayetname
- Yayın Tarihi:29/11/2021
ZEYL-İ ŞAKÂYIK (ÂŞIK ÇELEBİ)
biyografilerÂşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali (d. 926/1520 - ö. 979/1572)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Âşık Çelebi’nin Şakāiku’n-Nu‘mâniyye’ye yazdığı Arapça zeyil. Tam adı Zeylü’ş-Şakâiki’n-Nu‘mâniyye’dir. Biyografileri şahısların vefat tarihi kronolojisine göre sıralanmıştır. Son biyografi sahibinin vefat tarihinden hareketle 976 /1568-69 yılından sonra yazıldığı anlaşılmaktadır. Tabakat türüne giren eser, Şakâik’ı Taşköprî-zâde’nin bıraktığı yerden Sultan II. Selim (ö. 1574) döneminin başlarına kadar getirmektedir. Sekiz yılı kapsayan eserde Kânûnî Sultan Süleyman (ö. 1566) ve Sultan II. Selim döneminde yaşayan kırk üç kadı, müderris, şeyh ve dervişin yaşam bilgileri bulunmaktadır.
Âşık Çelebi eserine Allah’a hamd, Hz. Muhammed’e ve ashâbına salât ve selâm ile başlamaktadır. Akabinde, Arap ve Acemlerin ünlü ve başarılı pek çok âliminin olduğunu, bununla birlikte Anadolu’da da çok yetkin, liyakatli, meşhur bilginlerin bulunduğunu belirtir. Sözü Taşköprî-zâde’ye getirip onun Osmanlı âlimlerinin hayatlarını anlatan bir eser yazdığını ifade eder. Taşköprî-zâde’nin kısa bir biyografisini sunar. Onun bıraktığı yerden Osmanlı meşhurlarının biyografilerini vermeye devam eder. Biyografilerde âlimlerin nerede doğdukları, hangi hocalardan ders aldıkları, hangi medresede kime muîd veya mülazım oldukları, hangi medreseye ne kadar ücretle atandıkları, nerede müderrislik ve kadılık yaptıkları, ne zaman ve nerede vefat ettikleri, ilmi meziyetleri, müsbet veya menfî ahlakî özellikleri hakkında bilgiler verilmektedir. Bazı biyografilerin muhtevası darken bazıları nispeten tafsilatlıdır.
Zeyl-i Şakâik’ın eser tertibatı genel itibarla Şakâik ile aynıdır. Sadece bir noktada Şakâik-ı Nu‘mâniyye’nin tertibatına önemli bir eklemede bulunulmuştur. O da Şakâik’ta sadece biyografilere yer verilirken Zeyl-i Şakâik’ta tabaka başlarında önemli tarihî gelişmelere de değinilmesidir. Nitekim bu yenilik sonraki müzeyyillerce kabul görmüş, Şakâik-ı Nu‘mâniyye geleneğini biyografiden genel tarih çizgisine doğru çekmiştir. Dönemin Sadrazamı Sokullu Mehmed Paşa (ö. 1579)’ya sunulan eser, nüshası mevcut ilk Şakaik zeyli olması nedeniyle önem taşımaktadır.
Zeyl-i Şakâik’ın tahkikli metni Mısır’da Abdurrezzak Berekat (2007), ülkemizde ise Mehmet Öztürk (2016) tarafından neşredilmiştir.
Yazarın biyografisi için bk. "Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asik-celebi-seyyid-pir-mehemmed
Eserden Örnekler
Alâeddin Çelebi el-Manavgâdî
Erdemli âlimlerden biri Alâeddin Çelebi el-Manavgâdî’dir. Veziriazam Ayâs Paşa’nın öğretmeni, [kendisinin] dayısı, daha önce hal tercümesi geçen merhum Ebülleys Efendi’nin yanında büyüdü. Âlimlerin hizmetinde ilim talep ederek çalıştı. Hatta Müftü Kemal Paşazâde olarak bilinen merhumdan mülazım oldu. Bazı medreselerde müderris oldu. Sonra otuz akçe ile İnegöl Medresesine, kırk akçe ile Davud Paşa Medresesine, elli akçe ile Trabzon Medresesine müderris oldu. Sonra oradan azledilip Manisa Medresesine müderris oldu. Sonra buradan azledilip Semaniye medreselerinden biri kendisine verildi. Sonra altmış akçe ile Ayasofya Medresesi müderrisliği verildi. Sonra Bağdad kadılığına atandı. Azledilip kendisine seksen akçe [maaş] tayin edildi. Sonra sultanımızın saltanat zamanının başlarında, 974 senesinde vefat etti.
Merhum âlim; sağlam yürekli, temiz kalpli biri idi. Hocalığının ilk dönemlerinde kendisine öğrencilerin yeteneklilerini toplayıp, güzel bir terbiyeyle yetiştirip sonra himmetini ve hizmetini eksilttiği şeklinde töhmet edilmişti. Allah ona merhamet etsin (Öztürk 2016: 67-68).
Kaynakça
Âşık Çelebi (2007). Zeylü’ş-Şakâiki’n-nu‘mâniyye fî ‘Ulemâi’d-Devleti’l-‘Osmâniyye. Hzl. Abdurrezzak Berekât. Kahire: Dârü’l-Hidâye Yay.
Donuk, Suat (2015). “Âşık Çelebi’nin Arapça, Nev‘îzâde Atâyî’nin Türkçe Şakâiku’n-Nu‘mâniyye Zeylindeki Ortak Biyografilerin Mukayesesi”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 4/4: 1524-60.
Gönül, [Necatigil] Behçet (1945). “İstanbul Kütüphânelerinde Al-Şakâik Al-Nu‘mâniya Tercüme ve Zeyilleri”. Türkiyat Mecmuası VII-VIII/2: 136-168.
Öztürk, Mehmet (2016). Âşık Çelebi’nin Zeylü’ş-Şakâiki’n-nu‘mâniyye Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MEŞÂ'İRÜ'Ş-ŞUARÂ (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
3 | TERCÜME-İ RAVZATÜ'Ş-ŞÜHEDÂ (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ ŞAKÂYIKU'N-NU'MÂNİYYE (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Doç. Dr. suat donuk |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ TIBRÜ’L-MESBÛK FÎ NASÂYİHİ’L-VÜZERÂ VE’L-MÜLÛK (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ ŞERH-İ HADÎS-İ ERBÂ'ÎN (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
7 | KIRK HADİS (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
8 | TERCÜME-İ RAVZATÜ'L-AHYÂRÜ'L-MÜNTEHAB MİN REBÎ'İ'L-EBRÂR (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Ahmet UĞUR |
Görüntüle | ||
9 | TERCÜME-İ MİRACÜ’L-EYÂLE VÜ MİNHACÜ’L-ADÂLE (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
10 | SİGETVAR-NÂME (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
11 | MECMÛ'A-İ SÜKÛK (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
12 | ŞEHR-ENGÎZ-İ BURSA (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Araş. Gör. Zahide Efe |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
14 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
15 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
16 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
17 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
18 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
19 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
21 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
22 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |