ZEYL-İ HUSREV Ü ŞÎRÎN (CEMÂLÎ)
zeyl
Cemâlî, Bâyezîd (d. 813-15/1410-12 ? - ö. 913-15/1510-12 ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Cemâlî mahlaslı şaire ait olan eser. Osman Horata'ya göre Cemâlî'nin Zeyl'i yazarken asıl ismi olan Bâyezid'i kullanmamıştır. Bu da henüz Cemâlî mahlasını alamayacak kadar genç olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla Husrev ü Şîrîn Zeyli şairin ilk eseridir (1991: 65). Nitekim Çetin Derdiyok da aynı konuda bu zeyli Cemâlî'nin, dayısı şair Şeyhî'nin 832/1428-29'de ölmesinden hemen sonra  Cemâlî mahlasını almadan büyük bir olasılıkla 18-20 yaşlarında yazmış olabileceğini ifade etmiştir (1988: 26). Cemâlî’nin ilavesinin bulunduğu nüshalarda Cemâlî’nin ismi Bâyezid bin Mustafâ ya da Bâyezid bin Mustafâ el-Akşehrî olarak geçmektedir (Şan 2017: 6).

Sehî Bey'in Heşt-Bihişt isimli tezkiresinde Cemâlî, Şeyhoğlu ile karıştırılmış ve "Mevlânâ Şeyhî'nün vefâtından sonra Husrev ü Şîrîn'i itmâma yitişdürüp beyâza çıkarmışdur. Şeyhînün sözlerinden fark olmaz. Hakkü'l-insâf gâyet hûb eylemişdür." (İpekten vd. 2017: 73) sözleriyle Cemâlî'nin yazdığı zeylin Şeyhî'nin sözlerinden ayırt edilemeyecek kadar başarılı ve güzel olduğu ifade edilmiştir. Âşık Çelebi'nin  Meşâ'irü'ş-Şu'arâ'sında Şeyhî'nin Husrev ü Şîrîn'inin "hemşîre-zâdesi" Cemâlî tarafından tamamlandığını belirtmesi bu karışıklığı açıklığa kavuşturmuştur (Kılıç 2018:613).

Mesnevi nazım şekliyle yazılmış olan Zeyl'de aruz vezninin "mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün" kalıbı kullanılmıştır. Nüshalar arasında farklılık bulunmakla birlikte kaynaklarda beyit sayısı 100 ile 111 arasında gösterilmiştir. Zeyl, ilki 63 beyitlik, ikincisi 46 beyitlik iki bölümden oluşmaktadır (Timurtaş 1980: 264-268). Şair ilk bölümde Şeyhî'nin ölümü ve feleğin vefasızlığından bahsetmiş, "Hatm-i Kitâb ve Medh-i Sultân Murâd Han" başlıklı ikinci bölümde ise padişahı överek bu zeyli onun övgüsünden eksik kalmaması için yazdığını söylemiştir (Horata 1991: 66).

Cemâlî'nin Zeyl'i Husrev ü Şîrîn'in pek çok nüshasında beyit sayısında farklılıklar olmakla birlikte mevcuttur. Mesnevinin Paris Millî Kütüphanesi (Bibliothèque National de France)’nde “Turc 322” numarayla kayıtlı nüshası Zeyl'in bulunduğu nüshalardan biridir. Bu nüsha doktora tezi olarak çalışılmıştır (Şan 2017).

Şairin biyografisi için bk. “Cemâlî, Bâyezîd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemali-bayezid 

Eserden Örnekler


Vefât kerden-i Mü'ellif-i Kitâb ve Tamâm Kerden-i Bâyezîd bin Mustafâ

Bilün iy bilü câmın nûş idenler

Bu hikmet dürlerini gûş idenler


Diyeyin size bir göynüklü kıssa ki

İrer ol kıssadan her şahsa hisse


İşitdük-kim nitedür bu rivâyet ki

Çün bu araya irdi hikâyet


Hemân-dem irdi fermân-ı İlâhî

Kazâ-yı Hak vü emr-i pâdişâhî


Eger irmek diler-isen bu kâna

Belî kıymak gerekdür nakd-ı câna


Eger görmek dilersen âşinâyı

Gider gözden bu hâk-ı rûşenâ


Olam dirsen lisânu'l-hâle hem-dem

Dahı urma lisânu'l-kâlden dem


Dilersen kim ola cân milki âbâd

Ko ten milkini kim elden ala bâd


Niçe kavl ü gazel niçe terennüm

Niçe tûl-ı emel niçe tekellüm


Niçe bir fikr ü rây u niçe tedbîr

Niçe bir şi'r ü yazı niçe takrîr


Niçe mâzî sözin ezber kılasın

Gerek müstakbelün hâlin bilesin


İdersin ḥikmetümden kâl u kîli

Ki ola akl çırâgınun delîli 


Benüm hod hikmetüm sıgmaz lisâna

Bedî' ola getürsen sen beyâna (Şan 2017: 546)

Kaynakça


Derdiyok, İ. Çetin (1988). Cemâlî, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.

Horata, Osman (1991). “Cemâlî’nin Hayatı ve Eserleri”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (8): 51-83.

İpekten, Halûk, G. Kut, M. İsen,  H. Ayan, T. Karabey (2017). Sehî Beg-Heş Bihişt. KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=429B8B45D8BD87ECAA368A686C82127CBC9BBC6C6E30E6F165997C848831299C [Erişim tarihi: 10.05.2022]

Kılıç, Filiz (2018). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html [Erişim tarihi: 10.05.2022]

Kut, Günay (1993). “Cemâlî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: TDV Yay. 316. https://islamansiklopedisi.org.tr/cemali [Erişim tarihi: 10.05.2022]

Şan, Funda (2017). Şeyhî'nin Husrev ü Şîrîn'i (İnceleme-Metin-Çeviridizin-Sözlük). Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.

Timurtaş, Faruk Kadri (1980). Şeyhî ve Husrev ü Şirin’i. İstanbul.

Atıf Bilgileri


Özbek Arslan, Necmiye. "ZEYL-İ HUSREV Ü ŞÎRÎN (CEMÂLÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/zeyl-i-husrev-u-sirin-cemali. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
2 HÜMÂ VÜ HÜMÂYÛN / GÜLŞEN-İ UŞŞÂK (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Prof. Dr. Osman HORATA
Görüntüle
3 ER-RİSÂLETÜ’L-ACÎBE Fİ’S-SANÂYİ’ VE’L-BEDÂYİ’ (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
4 DER-BEYÂN-I MEŞAKKAT-İ SEFER VE ZARÛRET Ü MÜLÂZEMET (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
5 MİFTÂHÜ’L-FEREC (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Prof. Dr. İbrahim Çetin DERDİYOK
Görüntüle
6 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
7 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
8 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
9 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
10 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
11 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
12 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
15 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle