- Yazar Biyografisi (TEİS)
Cemâlî, Bâyezîd - Madde Yazarı: Dr. Necmiye Özbek Arslan
- Eser Yazılış Tarihi:813-815 / 1410-1412 arası
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:18/05/2022
ZEYL-İ HUSREV Ü ŞÎRÎN (CEMÂLÎ)
zeylCemâlî, Bâyezîd (d. 813-15/1410-12 ? - ö. 913-15/1510-12 ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Cemâlî mahlaslı şaire ait olan eser. Osman Horata'ya göre Cemâlî'nin Zeyl'i yazarken asıl ismi olan Bâyezid'i kullanmamıştır. Bu da henüz Cemâlî mahlasını alamayacak kadar genç olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla Husrev ü Şîrîn Zeyli şairin ilk eseridir (1991: 65). Nitekim Çetin Derdiyok da aynı konuda bu zeyli Cemâlî'nin, dayısı şair Şeyhî'nin 832/1428-29'de ölmesinden hemen sonra Cemâlî mahlasını almadan büyük bir olasılıkla 18-20 yaşlarında yazmış olabileceğini ifade etmiştir (1988: 26). Cemâlî’nin ilavesinin bulunduğu nüshalarda Cemâlî’nin ismi Bâyezid bin Mustafâ ya da Bâyezid bin Mustafâ el-Akşehrî olarak geçmektedir (Şan 2017: 6).
Sehî Bey'in Heşt-Bihişt isimli tezkiresinde Cemâlî, Şeyhoğlu ile karıştırılmış ve "Mevlânâ Şeyhî'nün vefâtından sonra Husrev ü Şîrîn'i itmâma yitişdürüp beyâza çıkarmışdur. Şeyhînün sözlerinden fark olmaz. Hakkü'l-insâf gâyet hûb eylemişdür." (İpekten vd. 2017: 73) sözleriyle Cemâlî'nin yazdığı zeylin Şeyhî'nin sözlerinden ayırt edilemeyecek kadar başarılı ve güzel olduğu ifade edilmiştir. Âşık Çelebi'nin Meşâ'irü'ş-Şu'arâ'sında Şeyhî'nin Husrev ü Şîrîn'inin "hemşîre-zâdesi" Cemâlî tarafından tamamlandığını belirtmesi bu karışıklığı açıklığa kavuşturmuştur (Kılıç 2018:613).
Mesnevi nazım şekliyle yazılmış olan Zeyl'de aruz vezninin "mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün" kalıbı kullanılmıştır. Nüshalar arasında farklılık bulunmakla birlikte kaynaklarda beyit sayısı 100 ile 111 arasında gösterilmiştir. Zeyl, ilki 63 beyitlik, ikincisi 46 beyitlik iki bölümden oluşmaktadır (Timurtaş 1980: 264-268). Şair ilk bölümde Şeyhî'nin ölümü ve feleğin vefasızlığından bahsetmiş, "Hatm-i Kitâb ve Medh-i Sultân Murâd Han" başlıklı ikinci bölümde ise padişahı överek bu zeyli onun övgüsünden eksik kalmaması için yazdığını söylemiştir (Horata 1991: 66).
Cemâlî'nin Zeyl'i Husrev ü Şîrîn'in pek çok nüshasında beyit sayısında farklılıklar olmakla birlikte mevcuttur. Mesnevinin Paris Millî Kütüphanesi (Bibliothèque National de France)’nde “Turc 322” numarayla kayıtlı nüshası Zeyl'in bulunduğu nüshalardan biridir. Bu nüsha doktora tezi olarak çalışılmıştır (Şan 2017).
Şairin biyografisi için bk. “Cemâlî, Bâyezîd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemali-bayezid
Eserden Örnekler
Vefât kerden-i Mü'ellif-i Kitâb ve Tamâm Kerden-i Bâyezîd bin Mustafâ
Bilün iy bilü câmın nûş idenler
Bu hikmet dürlerini gûş idenler
Diyeyin size bir göynüklü kıssa ki
İrer ol kıssadan her şahsa hisse
İşitdük-kim nitedür bu rivâyet ki
Çün bu araya irdi hikâyet
Hemân-dem irdi fermân-ı İlâhî
Kazâ-yı Hak vü emr-i pâdişâhî
Eger irmek diler-isen bu kâna
Belî kıymak gerekdür nakd-ı câna
Eger görmek dilersen âşinâyı
Gider gözden bu hâk-ı rûşenâyı
Olam dirsen lisânu'l-hâle hem-dem
Dahı urma lisânu'l-kâlden dem
Dilersen kim ola cân milki âbâd
Ko ten milkini kim elden ala bâd
Niçe kavl ü gazel niçe terennüm
Niçe tûl-ı emel niçe tekellüm
Niçe bir fikr ü rây u niçe tedbîr
Niçe bir şi'r ü yazı niçe takrîr
Niçe mâzî sözin ezber kılasın
Gerek müstakbelün hâlin bilesin
İdersin ḥikmetümden kâl u kîli
Ki ola akl çırâgınun delîli
Benüm hod hikmetüm sıgmaz lisâna
Bedî' ola getürsen sen beyâna (Şan 2017: 546)
Kaynakça
Derdiyok, İ. Çetin (1988). Cemâlî, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Horata, Osman (1991). “Cemâlî’nin Hayatı ve Eserleri”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (8): 51-83.
İpekten, Halûk, G. Kut, M. İsen, H. Ayan, T. Karabey (2017). Sehî Beg-Heş Bihişt. KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=429B8B45D8BD87ECAA368A686C82127CBC9BBC6C6E30E6F165997C848831299C [Erişim tarihi: 10.05.2022]
Kılıç, Filiz (2018). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html [Erişim tarihi: 10.05.2022]
Kut, Günay (1993). “Cemâlî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: TDV Yay. 316. https://islamansiklopedisi.org.tr/cemali [Erişim tarihi: 10.05.2022]
Şan, Funda (2017). Şeyhî'nin Husrev ü Şîrîn'i (İnceleme-Metin-Çeviridizin-Sözlük). Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
Timurtaş, Faruk Kadri (1980). Şeyhî ve Husrev ü Şirin’i. İstanbul.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
2 | HÜMÂ VÜ HÜMÂYÛN / GÜLŞEN-İ UŞŞÂK (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Prof. Dr. Osman HORATA |
Görüntüle | ||
3 | ER-RİSÂLETÜ’L-ACÎBE Fİ’S-SANÂYİ’ VE’L-BEDÂYİ’ (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
4 | DER-BEYÂN-I MEŞAKKAT-İ SEFER VE ZARÛRET Ü MÜLÂZEMET (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
5 | MİFTÂHÜ’L-FEREC (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Prof. Dr. İbrahim Çetin DERDİYOK |
Görüntüle | ||
6 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
7 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
8 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
9 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
15 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |