Nabizade Nazım’ın 1307/1892 yılında müstakil olarak basılan uzun hikâyesi. Hikâye daha önce Mirat-ı Âlem dergisinde “Fedakâr Kız” adıyla tefrika edilmiş ve ilk tefrikanın başında “Zemini Elfü’l-Leyl ve’l-leyl hikâyatından şimdiye kadar tab olunmamış bir masalından alınmıştır” notu vardır. Yazarın 1890’da “Ravi” mahlasını kullanarak Tercüman-ı Hakikat’e gönderdiği yazılarda Ahmet Mithat ile girdiği tartışmanın bir ürünüdür. Bizde roman namına layık telif veya tercüme hiçbir eserin bulunmadığını söylediği bu tartışmada roman ve romancıya dair dile getirdiği görüşleri itibarıyla Nabizade Nazım’ın realist-natüralist romandan yana olduğu anlaşılır.

Hikâyedeki başkişi İhsan zengin bir ailenin tek çocuğudur. Halasının kızı Hesna ile aynı evde yaşamaktadır. Hesna annesi babası öldüğü için küçüklüğünden beri oradadır. Büyüdüklerinde ailesi ikisini evlendirmek istemiştir. Fakat İhsan, gece hayatına alışmış ve orada S… adlı bir Fransız şarkıcı kadına âşık olmuştur. Bir gün İhsan bu kadını otelde başka bir adamla yakalamış ancak yine de ondan vazgeçememiştir. İhsan’ın bu hayattan kopması için babası İhsan’a para vermeyi keser. Para kesilince S…, İhsan’ı terk eder. İhsan pişman bir hâlde eve döner ancak Hesna ölmek üzeredir. Yaşadığı acılar onun ölümcül hastalığa yakalanmasına sebep olur. İhsan, Hesna’dan özür dilese de mutlu sona ulaşılmaz ve Hesna ölür. Hikâyenin en çarpıcı bölümü Hesna’nın ölümünün anlatıldığı kısımdır.

Zavallı Kız birinci şahıs anlatıcı ile verilmiştir. İlk dönem Tanzimat romanının tipik özelliklerini taşır. Femme-fatale bir tip olarak Fransız şarkıcı S…’nin kötücül hâline karşı Hesna bir o kadar iyi olarak adeta idealize edilmiştir. Hikâyede muhafazakar Osmanlı ailesinin yaşamını temsil eden Fatih ile işret ve fuhuş mekânı Beyoğlu karşı karşıya verilerek mekânın gücünden de yararlanılmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Nabizade Nazım”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nabizade-nazim