ZAFER-NÂME/Mİ'RÂCÜ'Z-ZAFER (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ)
gazavat-nâme
Behcetî Hüseyin Efendi (d. ?/? - ö. 1095/1683)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Zafer-nâme veya Mi‘râcü’z-zaferBehcetî mahlası Hüseyin Efendi'nin gazavat-nâme tütünde yazdığı eser. Hüseyin Behcetî Efendi, eseri zamanın padişâhı IV. Mehmet emriyle yazmıştır. Padişâh fermanında “Tarih yazar çokdur ammâ andan me‘mûldur ki şâ'ir olduğuna binâen bir inşâ-yı garîb ve elfâz-ı ‘acîb üzere temhîd-i kavâ'id-i kelimât ve teşyîd-i esâs-ı tabi'ât eyleyüb, ebyât ve eş‘âr-ı dil-firîb ile bir târîh-i beyt-i sahîfe tahrîr eylesün ki ila âhiri’z-zamân ihyâ-yı nâmımıza bâ'is olsun” buyurmuştur. Bu emrin üzerine Behcetî Efendi eseri kaleme almıştır. Eser,  IV. Mehmed’in cülûsundan başlayarak Köprülü Mehmed ve oğlu Fâzıl Ahmed Paşaların fetihleri ve zaferleri hakkında muhtasar, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın Çehrin seferi ve fethiyle ilgili ayrıntılı bilgiler ihtiva eder. Kırk dört gün süren bu seferin âdeta bir günlüğü olan eser Merzifonlu’nun Edirne’ye dönüşüyle sona erer.

Eserde 1088 (1677) ’de İbrahim Paşa’nın Kırım Hanı ile Çehrin Kalesi'ni kuşatması bilgisi verilir. Asıl kaleye düzenlenen sefer tarihi 1089 Muharremü’l-haramın yirmi yedinci günüdür. Eserin te’lifi 1090 (1679) yılında tamamlanmıştır. Metinde ordunun konakladığı menziller hakkında geniş bilgiler yer alır. Bir vak‘anüvis olan Hüseyin Behcetî, sefere bizzat katılmıştır ve gördüklerini, izlenimlerini eserinde anlatmıştır. Eserde geçen olaylar için herhangi bir kaynaktan alıntı yapmamıştır. Mi‘râcü’z-Zafer bir rûz-nâme (günlük) özelliği taşımaktadır. Kırk dört gün süren seferin günlüğünü tutan yazar, mükemmel bir tasvir yeteneği ile gördüklerini anlatarak seferin fotoğrafını çekmiş gibidir. Eserde nesir bölümleri ağırlıkta olmasına rağmen manzum bölümler de yadsınamayacak kadar çoktur. Behcetî Nef’î ve Ahmed Paşa gibi şiirlerinden alıntılar yaptığı şairlerin adını zikretmiştir.  

Mirâ‘cü’z-Zafer’in bilinen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü 2368 numaradadır. Eser üzerinde yüksek lisans tezi yapılmıştır (Ölmez 1996).

Şairin biyografisi için bk. "Behcetî Hüseyin Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behceti-huseyin-efendi


Eserden Örnekler


Rûz-ı İkâmetFelek tahtına çün sultân-ı hurş^şd culûs itdi.  Yine mânend-i cemşîd ma'nâsı zâhir olup âfitâb-ı 'âlem-tâb 'âleme pertev saldıkda mâh-ı merkûmun yigirminci cum'a günü bir rûzgâr-ı şedîd zuhûr eyledi Dicle-i gevher-feşân-ı Rûm olan Tuna’nın yüzünü kulzüm-i bî pâyân gibi mevc-engîz ve bahr-ı ummân-ı âteş-hîz gibi telâtum-ı kef-rîz eyledi. Ol rûzgâr gün çıkdıkça müşted ve vakt-ı şâma degin mümted olup çehre-i 'âlemi gerd u gubâr ile tîre vü târ eyledi. Ol gün bir mahall-i nüzhet-âsârda müzâkere-i mu'ârife müte'allik musâbet olunur iken Dîvân-ı Hâfız-ı Şirâzî ki beyne’n-nâs tefe'ül ile meşhûr olup ekser-i hâlde ebyât-ı isâbet-pezîri vâki' olmagla bu esnâda güft u gûy sefere resîde-i makâr felek-i kamer belki felekü'l-eflâkdan dahı bir türdür. Bundan alâ tefe'üle takrîb olmaz diyü teveccüh-i kalb ile bu sefer-i himmet-i eserden mansûr u muzaffer olup sâlimen ü gânimen asâkir-i mansûre vü ganâim-i mevfûre ile 'avdet müyesser olur ise, ber-vefk-i me'mûl bir beyt gelsün diyü Dîvân'ı açdılar. Beyt:

Hümâ-yı evc-i saâdet be-dâm-ı mâ üfted

Eger torâ güzerî ber-makâm-ı mâ üfted


Gazelinin bu beyti murâd üzere der miyân-ı ebyâtdan lâyık oldu. Beyt:

Bükâ ümîdi în der-mürevvizen fâlî

Bûd ki kura devlet be-nâm-ı mâ üfted

Ve ol gün yeniçeri asasının tugu fermân-ı kadr-ı âlî-kadr ile Kartal menziline geçti ve ahşama dek rûzgâr mülâyemet-pezîr olup mahalli- gurubda sipihr-i âb-gûn o mertebe celî ve safâ-meşhûn idi. Nihâl-i anberîn-hâme ol gülşen-i feyzin evsâfında berg u bâr 'acz u kusÛr ile münhâ ve dü-tâ olmuş bir şâh-ı huşk . (Duman 2010: 239).

Kaynakça


Behcetî Hüseyin Efendi. Zafer-nâme. Süleymaniye Ktp. Esad Efendi Bölümü 2368.

Duman, Filiz (2010). Bir Gazavat-nâme Türü olarak Hüseyin Behcetî’nin Mi‘râcü’z-zafer adlı Zafer-nâmesi. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.

Ölmez Ahmet (1997). “Behcetî Hüseyin Efendi, Hayatı, Edebi Şahsiyeti ve Eserleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları (4):124-144.

Ölmez, Ahmet (1996). Behcetî Hüseyin Efendi, Hayatı, Eserleri ve Divanı'nın Metni. Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Aksoyak, ismail. "ZAFER-NÂME/Mİ'RÂCÜ'Z-ZAFER (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/zafer-name-mi-racu-z-zafer-behceti-huseyin-efendi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ) Behcetî Hüseyin Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
2 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
3 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
4 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
5 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
6 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
7 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle