Kemalpaşa-zâde tarafından kaleme alınan Yûsuf ve Züleyhâ'nın aşkını konulu çift kahramanlı aşk mesnevisi. Agâh Sırrı Levend’in kişisel kütüphanesindeki nüshaya göre eser 7777 (Levend 1968: 251); Mustafa Demirel tarafından hazırlanan tenkitli metne göre ise 7729 beyitten oluşmaktadır. Sultan Bayezid’e sunulan eser,  münacatla başlar, ardından üç tevhid manzumesi, tekrar münacat, na’t, kaside formunda bir na’t, dört halifeye methiye, nasihat, II. Bayezid’e methiye, nasihat ve Sultan II.Bayezid’e yazılmış biri kaside olmak üzere iki methiye ile devam eder. Şair, eserin sebeb-i te’lif kısmında, zamanın vefasızlığından, kadir kıymet bilinmeyişinden dolayı acılar içindeyken Rûhu’l-kuds’ün kendisine hatiften seslenişini tasvir eder. Rûhü’l-kuds, ona, fâni varlığı göçüp gitse de adının haşre dek hayırla anılmasının ancak güzel bir eserle olacağını bildirir. Sebep-i telif faslını aşkın fazileti ve sözün değeri hakkında bir manzume izler. Asıl hikâye kısmının ardından eser, sultana methiye ve hâtime ile son bulur.

Mesnevi, mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün kalıbıyla yazılmıştır. Mesnevide yer alan gazeller de dikkate alındığında eserde yedi farklı veznin kullanıldığı görülür. Eserde anlatıma renk ve ses katan, metni kurgu açısından da  destekleyen  yirmi üç gazel bulunmaktadır. Metinde önemli konuları birbirine bağlayan geçişlerde ve olay örgüsünde heyecanın yükseldiği kritik anlarda güzel bir gazelle anlatım güçlendirilir.

Yûsuf u Züleyhâ hikâyelerinin bir kısmında, Hamdî’de olduğu gibi, Yakûb’un gençliği ve kardeşi İsî ile olan mücadelesi ve annesinin de dâhil olduğu bir hile ile nübüvvet hakkını devralışı konu edilir. Bazı mesnevilerde ise İslamî kaynaklarda sahih rivayet kabul edilmeyen bu anlatım yer almaz. Kemalpaşa-zâde’nin de bu ikinci yolu izlediği görülmektedir. Hikâyede Adem’den Hz. Yakub’a kadar gelen peygamberler sayılır, ardından Yakûb’un hikâyesi doğrudan on iki oğul sahibi oluşuyla başlar. Hikâyenin asıl ekseni Züleyha ile olan aşk macerasıdır. Bu sebeple Züleyha ile ilgili anlatımlar çok yer tutar. Mesnevi boyunca araya konulan 23 tane gazelin tamamına yakınının Züleyha’nın dilinden söylenmiş olması da Züleyha’nın kurgudaki merkezi ağırlığını gösterir (Gökcan 2011: 57). (Konu özeti için bk. Hamdî'nin Yûsuf u Züleyhâ mesnevisi).

Eserde geçen ve aynı adlı bazı mesnevilerde de görülen Züleyha’nın iç içe geçmiş yedi evde Yûsuf’u kendine çağırması motifi, klasik edebiyatta sıkça karşılaşılan yedi gezegen /yedi iklim/ heft peyker motifleriyle ilişkilidir. Nitekim eserde padişahın övgüsünde “padişah-ı heft-kişver” ifadesinin geçmesi, metnin 7777 beyit olması ve 7 farklı veznin kullanılması gibi vurgular bu ilişkiyi kuvvetlendirmektedir. Yedi sayısı, sayısal sembolizmde astronomi ve astrolojiyle de ilgili önemli değerleri ifade eder (Gökcan 2020: 137). 

Kemalpaşa-zâde’nin mesnevisi Âşık Çelebi gibi bazı tezkireciler tarafından dil ve üslûp açısından aynı konulu mesnevilere göre daha sanatkârane bulunmuştur. Şairin âlim vasfının eserine yansımasını, hikmetli ve akılcı tarzında görmek mümkündür. Saraç’a göre şairin duygu ve hayal yerine akla, mücerretten ziyade müşahhasa meyli bu yüzdendir (Saraç 2002: 245). Eserde Türkçe kelime ve deyimler, yer yer halk söyleyişine yaklaşan rahat ifadeler görülmektedir. Bilhassa gazellerinde sanatkârane üslubun rahat ve sade bir söyleyişle buluştuğunu görmek mümkündür. Hikâyenin son faslında yer alan son gazel, “sebeb-i te’lif” kısmında ifade ettiği “kişi ölür eseri kalır” söylemini içeren beyitle tamamlanır; böylece adeta dairesel bir şema sunulmuş olur.

Eser Mustafa Demirel tarafından önce seçmeler (1983) sonra da tam metin ve inceleme olarak (2004) yayımlanmıştır. 

Şairin biyografisi için bk. "İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.  http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibn-kemal