İlk kez Mehmet Kaplan tarafından “Küçük ve günlük hassasiyetler devri” olarak adlandırılan “Ara Nesil” sanatçılarından Mustafa Reşit’in Mösyö lakaplı bir delikanlının genç bir mürebbiyeyi evlilik vaadiyle kandırıp tecavüz etmesi sonrası gelişen olaylar üzerine kurguladığı roman. 71 sayfadan oluşan eser, numaralarla 21 bölüme ayrılmış olup olaylar hâkim bakış açısıyla anlatılır. Dönemin İstanbul yaşantısından kesitler sunulan romanda aşk, vicdan, intikam ve adalet temaları öne çıkarılır.

Beyoğlu’nda ikamet eden zengin bir ailenin oğlu olan Mösyö M, yirmili yaşların başında yakışıklı ve süslü bir delikanlıdır. Kasım ayında havanın güzel olduğu bir salı günü Taksim Bahçesi’ne giden Mösyö M, buraya çocukları eğlendirmeye getiren genç mürebbiyelere tesadüf etmek için bahçede dolaşır. Bahçede gördüğü on yedi on sekiz yaşlarındaki güzel mürebbiye ile konuşma imkânı bulur ve çocukların babasını tanıdığından mürebbiyeyi daha sık görebilmek için o günden itibaren yaşadıkları konağa da gitmeye başlar. Taksim Bahçesi’nin tenha olduğu bir gün Mösyö ile mürebbiye karşılaşırlar. Delikanlı ile genç kız bahçede biraz dolaştıktan sonra denize nazır bir masaya otururlar. Mösyö burada kıza onu sevdiğini söyler. Kızın güvenini kazandıktan sonra buluştukları bir gün sokakta uzun uzun konuşmanın uygun olmayacağını söyleyerek mürebbiyeye tanıdığı bir ihtiyar kadının evinde görüşmeyi teklif eder. Buluştukları evde kızı sarhoş eden Mösyö, gerçek aşk ve evlilik vaadiyle kandırdığı kıza orada tecavüz eder. Romanda asıl maksadının güzel mürebbiyeleri iğfalden ibaret olduğu vurgulanan Mösyö M, emeline ulaşmış olur. Bu olaydan sonra mürebbiyeye ev tutup onunla evleneceğini söyleyen Mösyö, kızın hamile olduğu anlaşılınca ondan bebeği aldırmasını ister. Mürebbiyenin buna şiddetle karşı çıkması üzerine de kızdan ilgisini tamamen çekip eve de uğramaz. Namusunu kirletip hamile kaldıktan sonra da yüzüstü bıraktığı genç kızın yazdığı mektuplarla evlilik talebi üzerine ise cevap olarak kendisinin zengin ve asil bir aileye mensup olduğunu, fakir ve sefil bir aileden bir kızla evlenemeyeceğini belirten bir mektup gönderir. Bunun üzerine mürebbiye, satın aldığı bir silahla Mösyö M’nin karşısına çıkıp onu öldürerek intikamını alır. Önceden birçok kızın namusunu kirletip babasının serveti sayesinde kendini kurtaran Mösyö M, genç mürebbiyeye yaptığının bedelini canıyla ödemiş olur. Yaşadıkları karşısında haklı görülse de yargılandığı mahkemede kanunlar gereği idam cezasına çarptırılan kız, doğum yapıncaya kadar hapiste kalır. İdamı doğum sonrasına tehir edilen mürebbiyenin cezası daha sonra hapis cezasına çevrilir ancak mürebbiye bebeğini dünyaya getirirken vefat eder.

Hâlid Ziya, Yeis romanının ismini dikkat çekici bulur ve eserin muhtevasını beğenir. Bir mektubunda bunu Mustafa Reşit’e iletir. Mustafa Reşit de bu mektubu Bedâyi’ü’l-İnşâ’da neşreder. Ahmet Midhat çizgisinde yazdığı romanları döneminde ilgi gören Mustafa Reşit, eserlerinde birçok yenilik dener. Yazarın Yeis adlı eserinde, Türk romanında o döneme kadar pek rastlanmayan, kaderine boyun eğmeyip irade gösteren kadın tipi yer alır. Bu bağlamda eser, Türk edebiyatında kadına verilen yer ve değer bakımından ilk önemli örneklerdendir.

Eser 1303/1885 yılında İstanbul’da Mihran Matbaası’nda basılmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. "Mustafa Reşit". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustafa-resit