Vücûd-nâme, âlem-i sagîr (küçük âlem) olan insan bedeniyle âlem-i kebîr (büyük âlem) olan kâinatın birbirlerini nasıl aynaladığını anlatmayı amaçlayan tasavvufi bir risaledir. Eserde insan bedenindeki çeşitli ögelerle yedi gök, on iki burç, yedi hâssiyyet (nitelik), dört ruh, nefsin dört mertebesi, dört vech, dört melek, dört âlem, dört sıfat ve on sekiz bin âlem arasındaki ilişki verilmiştir. İnsanın vücudunun çeşitli organ ve uzuvları Arap alfabesindeki harflere benzetilmiştir.

Bu aynalama doğrultusunda, Vücûd-nâme’de insanın göbeğinden boğazına kadar yedi kat gök (sıralama Zuhal, Mirrîh, Zühre, Şems, Utârid, Kamer ve Müşteri şeklindedir), göbeğinden dizine kadar da yedi kat yer olduğu belirtilir. Buna göre boğazdan yukarısının da sekiz ve dokuzuncu felek olduğu düşünülebilir. Eserde ayrıca bu yedi gezegenin tekabül ettiği iç organlar ve dış organlar ile hayal ve akıl gibi soyut yetiler anlatılmaktadır. Gökteki on iki burca tekabül eden on iki bedensel öğe ve ilahi vasıflara tekabül eden on iki organ ve uzuvdan bahsedilmektedir. Ayrıca insan vücudunda üç yüz altmış altı damar, dört yüz kırk dört kemik ve yedi yüz yetmiş yedi sinir olduğu belirtilmektedir.

Vücûd-nâme’de insan hayatının dört dönemi olduğundan bahsedilir ve bu dönemlere oğlanlık, yiğitlik, kırgıllık ve pîrlik adları verilir. Eserde aynı zamanda dört kapı öğretisi doğrultusunda şeriat mertebesi ana rahmine, tarikat mertebesi doğmaya, yaşam sürmek hakikat mertebesine, bu dünyadan ayrılmak da marifet mertebesine benzetilmiştir. İnsanda bulunan dört ruhtan ve bunların dört unsurla ilişkisinden, dört nefisten ve bunların dört unsur ve dört melekle ilişkisinden, insan hayatının dört dönemiyle dört mevsim arasındaki benzerlikten, dört melekle insanın dört organı arasındaki benzerlikten, insanda hayatın farklı dönemlerinde edinilen dört kuvvetle bunların tabi oldukları unsurlardan, dört âlemden ve bunların farklı isimlerinden bahsedilmektedir.

Kaygusuz Abdal, insan bedeniyle ilgili kısımların yanı sıra insan-ı kâmil ve kutup kavramlarına da odaklanır. Eserin didaktik bir üslubun ön plana çıktığı bu kısımları Kur’an’dan iktibaslarla doludur. Kaygusuz “ve Allah her şeyi kuşatmıştır” (Nisâ, 126) ayetine değinerek Hakk’a nişanın bu âlemde bulunduğunu söyler. Kâmil insan bu nişanı görebilen kişidir. Yaratılmışların ve padişahlarının iki kısım olduğunu anlatır. Bu padişahlardan biri kutb-ı zâhirî, biri kutb-ı bâtınî’dir. Kutb-i bâtınî’nin diğer adı kutbu’l-aktâb'dır. Kaygusuz eserinde “mürşid” ve “rehber” sözcükleriyle nitelediği Hz. Muhammed ve Hz. Ali’ye de yer ayırır. Hz. Muhammed’in “kârhânenin aslını ve fer’ini beyân eyledi[ğini]” söyledikten sonra Hz. Ali’yi “hâne sâhibi” olarak niteler.

Eserin mevcut tek neşri tenkitsiz olup Abdurrahman Güzel tarafından 1983 yılında Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri isimli çalışmasında yayımlanmıştır. Bu çalışmaya göre eserin altı adet nüshası mevcuttur. İçerik ve üslup özellikleri bakımından Kaygusuz Abdal’ın diğer eserleriyle gösterdiği farklılıklar ve Kaygusuz Abdal’ın eserlerin tümünü içeren mecmualarda bulunmayışı bu eserin ona ait olmama ihtimalini akla getirmektedir. Bu konunun netleştirilmesi için eserin yazmalarının incelenmesi ve tenkitli neşrinin hazırlanması gerekmektedir. Bununla birlikte, “kârhâneyi Kâf ile Nûn'dan bünyâd eyledi ve cümle varlık yirlü yirinde karâr eyledi ve her şey kendi kârına meşgûl oldı” veya “bu mânâ ile gizlü kârhâneyi düzen kendüni içinde gizledi” gibi ifadeler Kaygusuz’un diğer eserlerinde benzerlerine çokça rastladığımız, öğretisiyle de tümüyle uyumlu ifadelerdir. Özellikle Kaygusuz Abdal’ın Budalanâme adlı eseriyle içerik bakımından önemli ortaklıklar mevcuttur. Dolayısıyla şu anki bilgimizle eserin ona ait olmadığına hükmetmek de zordur.

Kaygusuz Abdal’ın biyografisi için bk. “Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaygusuz-abdal-alaeddin-gaybi