VİLÂDET-NÂME (HAŞMET)
doğum üzerine eser
Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde (d. ?/? - ö. 1181-82/1768)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Haşmet mahlaslı Mehmed Abbas Efendi-zâde'nin (ö. 1181-82/1768) devrin padişahı III. Mustafa'nın kızı Hîbetullâh Sultan'ın doğumu üzerine kaleme aldığı mensur eseri. Vilâdet-nâme-i Hümâyûn, Sûrnâme-i Hümâyûn, Vilâdet-nâme-i Hîbetullâh Sultân adlarıyla da anılan eser, 1172/1759 yılında Koca Râgıp Paşa'nın emriyle yazılmıştır.

Haşmet, Hibetullah Sultan’ın doğumu üzerine yazdığı bu eserini olayların anlatılışı açısından makalelere ayrılmıştır. 1. Makalede, Hîbetullâh Sultan'ın doğumundan  önce başlayan şenlik hazırlıklarından; 2. Makalede, doğum gecesi yapılan şehrayin ve tebriklerden; 3. Makalede, doğumun münadiler tarafından halka ilanı ve  eğlencelerin başlamasından; 4. Makalede, çeşitli eğlence ve gösterilerden; 5. Makalede, yedinci gün yapılan beşik alayından; 6. Makalede, esnaf alayı ve bunların gösterilerinden bahsedilir.

Eseri benzerlerinden ayıran husus, bir sünnet veya evlenme düğünü için değil, padişahın kızının doğumu üzerine yazılmış mensur bir viladetname olmasıdır. Eserde olaylar günlere göre değil fıkralara, makalelere ve yapılan eğlencelere göre gruplandırılarak anlatıldığından yazılış ve tertip itibariyle de diğer sûrnamelerden ayrılmaktadır.

Vilâdet-nâme'nin kütüphanelerde 7 nüshası vardır. Vilâdet-nâme’nin metni İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Ty. No: 1940 ve Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi No: 2511/2 numaralı nüshalar esas alınarak, Mehmet Arslan ve İ. Hakkı Aksoyak tarafından Haşmet Külliyatı'nın içinde yayınlanmıştır (1994).  Ayrıca eserin matbu nüshası da vardır (Haşmet yty.).

Şairin/Müellifin biyografisi için bk. "Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasmet-mehmed-abbas-efendizade 

Eserden Örnekler


Halk-ı âlem kol kol safâsına meşgûl ve hâtıra zevkiyyâtdan gayri bir şey’ hutûr u duhûl eylemediginden, her bir esnâf san‘atlarına münâsib ve mülâyim rengâreng elbise-i nakş-ı bukalemûn birle nice etvâr-ı garîbe vü mudhike îcâd u ihtirâ‘ ve nice eşkâl-i kahkaha-fermâ ihtiyâr u ihtirâ‘ıyla ber-kâ‘ide alaylar tertîb ve birbirlerini tarh-ı hurde-kârî-i suhriyyeye teşvîk u tergîb edip, meselâ mücellidîn ve kagıdciyân elvân kagıdlardan cübbe ve şeb-külâhlar ve başlarında ‘acîbü'l-heykel kalensöveler ve dürlü dürlü bayraklar ve fenerler ile ve haffâfân dahi sahtiyan ve meşînden libâslar ile ve kürkçüler gûnâgûn postlar ile kimi ayu şekline ve kimi kurd ve kilâb hey’etine teşekkül edip ve sâ’ir esnâf dahı san’atına müte‘allik eşkâl-i ‘acîbetü’t-timsâl ile nâ-dîde sûretlere girip, bâ’is-i inşirâh-ı derûn-ı kerâmet-nümûn-ı şehen-şâhî olmak içün, heyâkil-i garîbe-i mütenevvi‘a ile muntazam u müretteb alay köşkü ta‘bîr olunan kasr-ı pür-nasr-ı hümâyûnun altından güzerân ve sarây-ı sadr-ı âsafîye gelip, ahz-ı atiyye-i firâvân edip, hande-bahşâ-yı temâşâyiyân olarak esvâk-ı şehrde leylen ve nehâren pûyan u devân olmadan pây-ı iktidârları âbile-dâr-ı geşt ü güzâr ve teheyyücât-ı zevk ü safâ ile bî-karâr olduklarından naşî, pâdişâh-ı dil-âgâh ve şehen-şâh-ı merâhim-destgâh halkın bu mertebe şevk ü hâhişini müşâhade ve çend-rûz eyyâm-ı donanmanın temâdîsine müsâ‘ade buyurup, üç gün üç gice dahi zamm u ilave ile eyyâm-ı şehrâyîn resîde-i derece-i ‘aşere-i kâmile buyurulması ‘inâyet-i mahsûsa-i şehen-şâhî olmuşdur. (Arslan-Aksoyak 1994: 438).

Kaynakça


Arslan, Mehmet ve İ. Hakkı Aksoyak (hzl.) (1994). Haşmet Külliyatı. Sivas.

Haşmet (yty.). Vilâdetnâme-i Haşmet Vilâdetâme-i Hümâyûn. İstanbul.



Atıf Bilgileri


Aksoyak, ismail. "VİLÂDET-NÂME (HAŞMET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/viladet-name-hasmet. [Erişim Tarihi: 03 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (HAŞMET) Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
2 SENEDÜ'Ş-ŞU'ARÂ Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
3 İNTİSÂBÜL-MÜLÛK / HÂB-NÂME / VÂKI'A-NÂME Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TÂRÎH-İ MUHÂSARA-İ KARS DER-ZAMÂN-I AHMED PAŞA Haşmet, Abbaszâde Diğer Emrah Aydemir
Görüntüle
5 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
6 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
7 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
8 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
12 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
13 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
14 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle