- Yazar Biyografisi (TEİS)
Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi - Madde Yazarı: Prof. Dr. Şener Demirel
- Eser Yazılış Tarihi:908/1502-3 ?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mevlid
- Yayın Tarihi:13/01/2022
VİLÂDET-İ RESÛL (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ)
mevlidBehiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi (d. 854 /1450 ? - ö. 917, 926 /1511-12, 1520 ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Behiştî Sinân Çelebi'nin Hz. Peygamber'in doğumunu konu alan eseri. Behiştî, hamsesi dışında kaleme aldığı bu eseri diğer mesnevileri gibi II. Bâyezîd’e sunmuştur. Manzumenin, bilinen tek nüshasının bulunduğu kütüphane kayıtlarında yer alan 908/1502-3 bilgisinden ve II. Bâyezîd’e sunulmasından dolayı 1500’lü yılların başlarında yazılmış olması muhtemeldir. 555 beyitten meydana gelen eser, aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla kaleme alınmıştır. Metinde yer yer imale, med ve ulama gibi aruz kusurlarına rastlamak mümkündür. İmale yapılan hecelerin büyük çoğunluğunu Türkçe kelimelerin oluşturması dikkat çekmektedir. Şair, 555 beytin 472’sinde Arapça-Farsça kelimelerden oluşan kafiyeler kullanmıştır. Bunun yanında 18 beyitte yer verdiği redifli kelimelerin14’ü fiil, 4’ü ise isim soyludur.
Behiştî, Vilâdet-i Resûl’ü yazma nedeni olarak iki hususa işaret etmektedir: Bunlardan ilki Hz. Peygamber’in şefaatine nail olma ve onun ruhundan istimdat dileği; ikincisi de sadece Hz. Peygamber’in doğum hadisesini anlatmak. Vilâdet-i Resûl’ün konusu Hz. Peygamberin doğumu, doğumu sırasında meydana gelen olağanüstülükler ve Hz. Peygambere sütanne bulunması gibi olaylardır. Behiştî, diğer mesnevilerinden farklı olarak bu eserinde Farsça bölüm başlıklarına yer vermemiştir. Bununla birlikte bir konudan başka bir konuya geçişte tekrarlanan "Çünki salâvatla me’mûruz müdâm / Diyelüm kim es-salâtu ve’s-selâm" beytini bir çeşit bölüm başlığı gibi değerlendirmek mümkündür. Eserin baş tarafında klasik mesnevi tertibinde bulunan tevhid (1-53), münacat (55-87), na’t (89-143), Medh-i Çâr-Yâr-ı Güzîn (145-161), zamanın halifesi olarak tanıtılan Sultan Bâyezîd’in övgüsü (163-195) ve Sebeb-i Nazm-ı Kitâb (197-223) bulunmaktadır. 225-555. beyitlerde “Âgâz-ı Dâstân” başlığıyla yer alan asıl konu kendi içinde 12 alt bölümde işlenmiştir. Bu bölümlerle içerikleri şu şekildedir: 1. 227-285. beyitlerde genel bir değerlendirme yapma ve esas konuya geçme; 2. 287-301. beyitlerde Hz. Peygamber’in doğumundan önceki durum; 3. 303-345. beyitlerde Hz. Peygamber’in doğumu esnasında meydana gelen gelişmeler; 4. 347-375. beyitlerde Hz. Peygamber’in doğumu sonrasında meydana gelen olağanüstülükler; 5. 377-386. beyitlerde Nûşirevân’ın olağanüstülükleri anlamaya çalışması; 6. 388-412. beyitlerde Hz. Peygamber’in doğumunun üzerinden üç gün geçtikten sonra meydana gelen olaylar; 7. 414-484. beyitlerde Hz. Peygamber’in dedesi Şeybe’nin Hz. Peygamber’in doğumundan dolayı Mekke halkına ziyafet vermesi ve yine dedesinin Hz. Peygamber’e sütanne bulma çabası; 8. 486-499. beyitlerde Hz. Peygamber’in doğumundan sonraki süre içinde meydana gelen mucizeler; 9. 501-516. beyitlerde Hz. Peygamber’in üç yaşına kadar sütannesi olan Halime ve onun eşi Haris’in yanında kalmış olması ve bu süre içinde Hz. Peygamber’in mucizeleri; 10. 518-527. beyitlerde Hz. Peygamber’in sütannesi Halime ve eşinin Hz. Peygamber’i dedesi Şeybe’ye vermek istemeleri; 11. 529-533 beyitlerde Behiştî’nin mevlidi yazma sebebi ve sadece Hz. Peygamber’in doğumunu anlatmasının nedeni; 12. 535-555. beyitlerde Behiştî’nin bu kitabı herkesin okumasını istemesi ve Hz. Peygamber’in şefaatine nail olma isteği. Vilâdet-i Resûl mesnevisinin değişik bölümlerinde başta konu geçişlerinde tekrarlanan beyitler olmak üzere metnin farklı yerlerinde de örneğin Hz. Peygamber’in doğumu öncesi ve sırasında Süleymân Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât'ının etkisi görülmektedir.
Eser, Şener Demirel tarafından kitap olarak yayımlanmıştır (2017).
Şairin biyografisi için bk. "Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behisti-bihisti-ahmed-sinan-celebi
Eserden Örnekler
Çünki salâvatla me’mûruz müdâm
Diyelüm kim es-salâtu ve’s-selâm
Çün rebi’ü’l-evvelün mâhı ayân
Oldı zâhir oldı çok râzî nihân
On ikinci gicesi itdi zuhûr
Maşrıkından mâh-ı nev gibi o nûr
Çün yakîn oldı o nûr-ı Mustafâ
Ol gice gördi Âmine ibtidâ
Kendüden bir nûr oldı âşikâr
Geçdi çarhı arşda kıldı karâr
Rûşen itdi âlemi ol nûr-ı pâk
Âşikâr oldı semek birle simâk
Görünüp ol nûrdan âlem temâm
Çeşmine rûşen görindi şehr-i Şâm
Gördi toldı âlem-i süflî melek
Bâğ-ı cennet gibi zeyn oldı felek
Ol melekler hânesin eyler tavâf
Didi bânû kim degül bu iş güzâf
Söyleşürler kim bu gice Mustafâ
Bassa gerek âlem-i süflîye pâ
Gaybdan gelür şehâdet milkine
Münselik oldur bu kesret milkine
Zâhir olısar o nûr-ı evvelîn
Resmdür helvâ olur lâ-büd pesîn
Gördi ol nûrun içinde dahı hem
Zâhir oldı üç yaşıl zîbâ alem
Birisi mağribde dikildi revân
Biri maşrıkda çü mihr oldı ayân
Biri saldı Ka’be bâmına tırâz
Bu ne izzetdür ne hikmetdür ne râz
Akl fikr idüp bunı hayrân olur
Künhine irmekde sergerdân olur (Demirel 2017: 163-167)
Kaynakça
Demirel, Şener (2017). Behiştî ve Mevlidi (Vilâdet-i Resûl). Ankara: Gece Kitaplığı Yay.
Ersoy, Ersen (2011). “II. Bayezit Devri Şairlerinden Behiştî’nin Hamsesi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Prof. Dr. Mahmut Kaplan Armağan Sayısı 9 (2): 254-261.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HAMSE-İ BEHİŞTÎ (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) | Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi | Prof. Dr. Şener Demirel |
Görüntüle | ||
2 | MİHR Ü MÜŞTERÎ (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) | Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi | Dr. Arzu Polat |
Görüntüle | ||
3 | HEFT PEYKER (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) | Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi | Prof. Dr. Şener Demirel |
Görüntüle | ||
4 | LEYLÂ VÜ MECNÛN (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) | Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
5 | İSKENDER-NÂME (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) | Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
6 | MAHZENÜ'L-ESRÂR (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) | Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi | Doç. Dr. Hasan Kaya Doç. Dr. Hacı İbrahim Demirkazık |
Görüntüle | ||
7 | TÂRÎH-İ OSMÂNÎ / VÂRİDÂT-I SÜBHÂNÎ FÜTÛHÂT-I OSMÂNÎ (BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ) | Behiştî/Bihiştî, Ahmed Sinân Çelebi | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
9 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
10 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
11 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
12 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
13 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
14 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
17 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |