Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî’nin (ö. 1201/1787) devlet ricalinden şahısların kısa biyografileri ve ölüm tarihlerini bildirdiği vefeyâtnâme türündeki eseri. Eserin yegâne nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi TY2539’da kayıtlıdır. Müstensih nüshası olan yazmada birçok yanlış yazım, bilgi hatası ve boş yapraklar bulunmaktadır. Vefeyât-ı Selâtîn ve Meşâhîr-i Ricâl ismi, müellif tarafından değil katalog hazırlayanlarca kitabın muhtevasından hareketle verilmiştir. Kitabın nâşiri de aynı ismi kullanmayı tercih etmiştir.

Dört bölümden meydana gelen eserin bölümleri farklı zamanlarda yazıldığı için her bölümün ayrı birer mukaddimesi bulunmaktadır. Mukaddimelerin tamamında eserin kaleme alınma gerekçesi olarak müellifin hayır duayla anılma isteği belirtilmiştir. Eserin ilk iki bölümü 1190/1776-77, son iki bölümü 1198/1783-84 tarihinde yazılmıştır. İlk bölümde Osman Gazi’den I. Abdülhamid’e kadarki 27 Osmanlı padişahının doğum, cülus ve vefat tarihleri için düşürülmüş tarih terkip ve mısraları bildirilmiştir. İkinci bölümde yazar Osmanlı Devleti ricalinden veziriazam, vezir ve beylerbeyilerinden İstanbul içinde ve Eyüp, Kasımpaşa ve Üsküdar’da medfun olanların kısa hâl tercümeleri, vefatlarına düşürülmüş tarihleri ve hayır eserlerini anlatmaktadır. Üçüncü bölümde, hayratı İstanbul’da, kabri başka yerlerde olan devlet ricalinin, dördüncü bölümde hayratı ve kabri İstanbul dışında olan devlet ricalinin kısa biyografileri ve ölümlerine düşürülen tarihleri ele alınmıştır. Eserin sonunda hâtime kısmını yer almaması, mevcut nüshasında aynı kişilerin mükerrer biyografilerinin bulunmasından hareketle vefeyâtın tamamlanmamış olduğunu düşündürmektedir.

Birkaçı mükerrer olmak üzere 884 şahsın muhtasar biyografilerini ihtiva eden eser Osmanlı tarihi araştırmaları için önemli bir kaynak niteliğindedir. Eser Fahri Çetin Derin tarafından neşredilmiştir (1978).

Yazarın biyografisi içi bk. “Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ayvansarayi-hafiz-huseyin