- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ahmed-i Dâ’î - Madde Yazarı: Prof. Dr. Emine Yeniterzi
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Pendname
- Yayın Tarihi:09/01/2022
VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN-I ÂDİL BE-PUSEREŞ HÜRMÜZ-İ TÂCDÂR / VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN (AHMED-İ DÂ’Î)
vasiyetname, nasihatnameAhmed-i Dâ’î (d. ? - ö. 824/1421'ten sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ahmed-i Dâ‘î’nin "Vasiyyet-i Nûşirevân” olarak da tanınan mesnevisi. Türk edebiyatındaki vasiyetname ve çocuk muhatap alınarak yazılan eserler için ilk örnek olarak kabul edilen eser, aynı zamanda siyasetname ve nasihatname özellikleri taşır. Yazıldığı tarih belirtilmeyen Türkçe mesnevi 115 beyitten oluşmaktadır. Aruz vezninin "mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün" kalıbıyla kaleme alınan mesnevinin önemli bir özelliği 84 beytin kafiye kelimelerinde cinas bulunması, kalan beyitlerde de kafiyeyi oluşturan kelimelerin aynı vezinde çekimlenmiş olmasıdır. Şair, bu cinaslarla Türkçenin zenginliğinden azamî derecede faydalanmıştır. Dolayısıyla bu küçük eser, Ahmed-i Dâ’î’nin dile hâkimiyetinin ve şairlik gücünün önemli bir göstergesidir. Konu itibariyle Farsçadan tercüme olduğu düşünülen mesnevide adaletiyle tanınmış İran hükümdarı Nûşirevân’ın oğlu Hürmüz’e nasihatleri anlatılır. Bir sultanda olması gereken özellikleri içeren bu nasihatler, aynı zamanda her insana, özellikle de gençlere yönelik ahlâkî öğütlerdir. Mesnevinin ilk dokuz beyti mukaddimedir. Telif olduğu izlenimi veren bu beyitlerde nasihatin önemi, bilgili insanların sözünün değeri, ilim öğrenmenin gerekliliği anlatılır. İnsan dünyada iyi bir isim bırakmak için iyi işler yapmalıdır. Nûşirevân bu yolu tutmuş, ülkesini adaletle yönetmiş, iyi bir nam sahibi olmuş, ölümü yaklaşınca büyük oğlu Hürmüz’e saltanatı emanet ederken bazı nasihatler vermiştir. Mesnevide verilen nasihatlere göre sultanlar; âdil, akıllı, konuşma âdâbını bilen, istişareye önem veren, öfke anında sabırlı ve hoşgörülü olabilen, kalbinde dünya sevgisine yer vermeyen, alçakgönüllü, dürüst, samimi ve merhametli olmalıdır.
Mesnevinin tek nüshası, Burdur Vakıf ve Halkevi Kitaplığındaki Ahmed-i Dâ’î Külliyâtı (Nu. 735) içindedir. İsmail Hikmet Ertaylan, eser hakkındaki bilgi vererek nüshanın tıpkıbasımını yapmış (1952: 129-133, 299-308), Mahmut Kaplan ise kaleme aldığı iki makalede eseri metin ve muhteva yönüyle ele almıştır (1993a: 23-25; 1993b: 34-36). Emine Yeniterzi de ayrıntılı muhteva incelemesi ile mesnevinin transkripsiyonlu metnini yayımlamıştır (2006: 1-25).
Şairin biyografisi için bk. “Ahmed-i Dâ’î”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-dai
Eserden Örnekler
Vasiyyet-i Nûşirevân'dan
Gel iy hikmet nasîhat işidenler
Nasîhat hikmet ile iş idenler
Nazar kıl ibret al hikmet sözinden
Ne assı âdemün hikmetsüzinden
Kulak dut söz güherden kıymetîdür
Kulagunda bulasın kıymet-i dür
Çü söz bildün biligör ma'nîsin de
Sözün hod varlıgıdur ma'nîsinde
...
Gönül ele getür elden gelürse
Müsülmân olsun ol yâ gebr ü tersâ
Esirge Ḫâlikun ḫalkına rahm it
İder rahm idene Hâlik da rahmet
Za'îf olanlarun gönli kavîdür
Sakın yıkma gönül Tanrı evidür
Bagışla suçları afv it günâhı
Ki tâ afv eyleye senden İlâhî
Kabûl itmek nasîhatdür sa'âdet
Zihî devlet anun kim ḳılsa âdet
Eyâ Dâ'î nasîhatden nasîb al
Nasîhat agudur evvel sonı bal
Nasîhat kim dutarsa bahtludur
Eger yaşda kiçi yolda uludur
Nasîhatden bulur devlet erenler
Anunla menzile irdi irenler (Yeniterzi 2006: 2)
Kaynakça
Alkaya, Mehmet Akif (1996). Taşlıcalı Yahyâ - Kitâb-ı Usûl. Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Ertaylan, İsmail Hikmet (1952). Türk Edebiyatı Örnekleri VII - Ahmed-i Dâ’î Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Kaplan, Mahmut (1993a). “Ahmed-i Dâî’nin Vasiyyet-i Nûşirevân Tercümesi”. Erciyes, (191): 23-25.
Kaplan, Mahmut (1993b). “Ahmed-i Dâî’nin Vasiyyet-i Nûşirevân Tercümesi”. İslâmî Edebiyat, (19): 34-36.
Kavruk, Hasan ve H. Sönmez (2010). “Ahmed Dâî’nin Vasiyyetnâme-i Nûşirevân’ındaki Eğitici Değerler”. Değerler Eğitimi Dergisi, 8 (20): 171-202.
Kut, Günay (1989). “Ahmed-i Dâî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 56-58.
Pend-i Nûşirevân-ı Âdil. Süleymaniye Ktp. Fatih Böl. Nu: 5385, yk. 294b.
Pend-i Nûşirevân-ı Âdil. Süleymaniye Ktp. Fatih Böl. Nu: 5385, yk. 294a-297a.
Pend-nâme-i Anûşirevân-ı Âdil. Süleymaniye Ktp. Ayasofya Böl. Nu: 3780, yk. 143b-151a.
Yeniterzi, Emine (2006). “Ahmed-i Dâ’î’nin Vasiyet-i Nûşirevân Adlı Mesnevisi”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (19): 1-25.
Za’ferânî Mehmed Zühdî b. Mehmed. Hâzâ Kitâb-ı Pend-nâme-i Nûşirevân-ı Âdil. Süleymaniye Kütüphanesi. Hacı Mahmut Bölümü. Nu. 1981.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
3 | ÇENG-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ'î | Prof. Dr. Gönül Alpay Tekin |
Görüntüle | ||
4 | UKÛDÜ’L-CEVÂHİR (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ’î | Araş. Gör. Uğur Altundaş |
Görüntüle | ||
5 | CÂMASB-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ'î | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
6 | ENFESÜ'L-CEVÂHİR / TERCÜME-İ TEFSÎR-İ EBU’L-LEYS SEMERKANDÎ (EBU’L-FAZL MÛSÂ BİN HÂCI HÜSEYN EL-İZNİKÎ) | Ebu’l-Fazl Mûsâ bin Hâcı Hüseyn el-İznikî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
7 | TERCÜME-İ KİTÂBÜ’T-TA’BÎR-NÂME (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | VESÎLETÜ’L-MÜLÛK Lİ-EHLİ’S-SÜLÛK VE TEFSÎRÜ’L-KUR’ÂN / VESÎLETÜ’L-MÜLÛK (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
9 | MİFTÂHÜ’L-CENNE(T) (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
10 | TERCÜME-İ TEZKİRETÜ’L-EVLİYÂ (AHMED-İ DÂ’Î ?) | Ahmed-i Dâ’î | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
11 | TERCÜME-İ EŞKÂL-İ NÂSIR-I TÛSÎ / TERCÜME-İ SÎ FASL Fİ’T-TAKVÎM (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
12 | TERCÜME-İ TIBB-I NEBEVÎ / EŞ-ŞİFÂ FÎ-EHÂDÎSİ’L-MUSTAFÂ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
13 | TERESSÜL (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Doç. Dr. Hasan Gültekin |
Görüntüle | ||
14 | MÜFREDÂT (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
15 | DÂSTÂN-I MANSÛR, MANSÛR-NÂME (AHMEDÎ) | Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî | Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu |
Görüntüle | ||
16 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
17 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
18 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
19 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
22 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
25 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |