VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN-I ÂDİL BE-PUSEREŞ HÜRMÜZ-İ TÂCDÂR / VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN (AHMED-İ DÂ’Î)
vasiyetname, nasihatname
Ahmed-i Dâ’î (d. ? - ö. 824/1421'ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ahmed-i Dâ‘î’nin "Vasiyyet-i Nûşirevân” olarak da tanınan mesnevisi. Türk edebiyatındaki vasiyetname ve çocuk muhatap alınarak yazılan eserler için ilk örnek olarak kabul edilen eser, aynı zamanda siyasetname ve nasihatname özellikleri taşır. Yazıldığı tarih belirtilmeyen Türkçe mesnevi 115 beyitten oluşmaktadır. Aruz vezninin "mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün" kalıbıyla kaleme alınan mesnevinin önemli bir özelliği 84 beytin kafiye kelimelerinde cinas bulunması, kalan beyitlerde de kafiyeyi oluşturan kelimelerin aynı vezinde çekimlenmiş olmasıdır. Şair, bu cinaslarla Türkçenin zenginliğinden azamî derecede faydalanmıştır. Dolayısıyla bu küçük eser, Ahmed-i Dâ’î’nin dile hâkimiyetinin ve şairlik gücünün önemli bir göstergesidir. Konu itibariyle Farsçadan tercüme olduğu düşünülen mesnevide adaletiyle tanınmış İran hükümdarı Nûşirevân’ın oğlu Hürmüz’e nasihatleri anlatılır. Bir sultanda olması gereken özellikleri içeren bu nasihatler, aynı zamanda her insana, özellikle de gençlere yönelik ahlâkî öğütlerdir. Mesnevinin ilk dokuz beyti mukaddimedir. Telif olduğu izlenimi veren bu beyitlerde nasihatin önemi, bilgili insanların sözünün değeri, ilim öğrenmenin gerekliliği anlatılır. İnsan dünyada iyi bir isim bırakmak için iyi işler yapmalıdır. Nûşirevân bu yolu tutmuş, ülkesini adaletle yönetmiş, iyi bir nam sahibi olmuş, ölümü yaklaşınca büyük oğlu Hürmüz’e saltanatı emanet ederken bazı nasihatler vermiştir. Mesnevide verilen nasihatlere göre sultanlar; âdil, akıllı, konuşma âdâbını bilen, istişareye önem veren, öfke anında sabırlı ve hoşgörülü olabilen, kalbinde dünya sevgisine yer vermeyen, alçakgönüllü, dürüst, samimi ve merhametli olmalıdır.

Mesnevinin tek nüshası, Burdur Vakıf ve Halkevi Kitaplığındaki Ahmed-i Dâ’î Külliyâtı (Nu. 735) içindedir. İsmail Hikmet Ertaylan, eser hakkındaki bilgi vererek nüshanın tıpkıbasımını yapmış (1952: 129-133, 299-308), Mahmut Kaplan ise kaleme aldığı iki makalede eseri metin ve muhteva yönüyle ele almıştır (1993a: 23-25; 1993b: 34-36). Emine Yeniterzi de ayrıntılı muhteva incelemesi ile mesnevinin transkripsiyonlu metnini yayımlamıştır (2006: 1-25).

Şairin biyografisi için bk. “Ahmed-i Dâ’î”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-dai 

Eserden Örnekler


Vasiyyet-i Nûşirevân'dan

Gel iy hikmet nasîhat işidenler

Nasîhat hikmet ile iş idenler


Nazar kıl ibret al hikmet sözinden

Ne assı âdemün hikmetsüzinden


Kulak dut söz güherden kıymetîdür

Kulagunda bulasın kıymet-i dür


Çü söz bildün biligör ma'nîsin de

Sözün hod varlıgıdur ma'nîsinde

...

Gönül ele getür elden gelürse

Müsülmân olsun ol yâ gebr ü tersâ


Esirge Ḫâlikun ḫalkına rahm it

İder rahm idene Hâlik da rahmet


Za'îf olanlarun gönli kavîdür

Sakın yıkma gönül Tanrı evidür


Bagışla suçları afv it günâhı

Ki tâ afv eyleye senden İlâhî


Kabûl itmek nasîhatdür sa'âdet

Zihî devlet anun kim ḳılsa âdet


Eyâ Dâ'î nasîhatden nasîb al

Nasîhat agudur evvel sonı bal


Nasîhat kim dutarsa bahtludur

Eger yaşda kiçi yolda uludur


Nasîhatden bulur devlet erenler

Anunla menzile irdi irenler (Yeniterzi 2006: 2)

Kaynakça


Alkaya, Mehmet Akif (1996). Taşlıcalı Yahyâ - Kitâb-ı Usûl. Yüksek Lisans Tezi. Malatya:  İnönü Üniversitesi.

Ertaylan, İsmail Hikmet (1952). Türk Edebiyatı Örnekleri VII - Ahmed-i Dâ’î Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. 

Kaplan, Mahmut (1993a). “Ahmed-i Dâî’nin Vasiyyet-i Nûşirevân Tercümesi”. Erciyes, (191): 23-25.

Kaplan, Mahmut (1993b). “Ahmed-i Dâî’nin Vasiyyet-i Nûşirevân Tercümesi”. İslâmî Edebiyat, (19): 34-36.

Kavruk, Hasan ve H. Sönmez (2010). “Ahmed Dâî’nin Vasiyyetnâme-i Nûşirevân’ındaki Eğitici Değerler”. Değerler Eğitimi Dergisi, 8 (20): 171-202.

Kut, Günay (1989). “Ahmed-i Dâî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 56-58.

Pend-i Nûşirevân-ı Âdil. Süleymaniye Ktp. Fatih Böl. Nu: 5385, yk. 294b.

Pend-i Nûşirevân-ı Âdil. Süleymaniye Ktp. Fatih Böl. Nu: 5385, yk. 294a-297a.

Pend-nâme-i Anûşirevân-ı Âdil. Süleymaniye Ktp. Ayasofya Böl. Nu: 3780, yk. 143b-151a.

Yeniterzi, Emine (2006). “Ahmed-i Dâ’î’nin Vasiyet-i Nûşirevân Adlı Mesnevisi”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (19): 1-25.

Za’ferânî Mehmed Zühdî b. Mehmed. Hâzâ Kitâb-ı Pend-nâme-i Nûşirevân-ı Âdil. Süleymaniye Kütüphanesi. Hacı Mahmut Bölümü. Nu. 1981.

Atıf Bilgileri


Yeniterzi, Emine. "VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN-I ÂDİL BE-PUSEREŞ HÜRMÜZ-İ TÂCDÂR / VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN (AHMED-İ DÂ’Î)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/vasiyyet-i-nusirevan-i-adil-be-puseres-hurmuz-i-tacdar-vasiyyet-i-nusirevan-ahmed-i-da-i. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I TÜRKÎ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
2 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
3 ÇENG-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ'î Prof. Dr. Gönül Alpay Tekin
Görüntüle
4 UKÛDÜ’L-CEVÂHİR (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ’î Araş. Gör. Uğur Altundaş
Görüntüle
5 CÂMASB-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ'î Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
6 ENFESÜ'L-CEVÂHİR / TERCÜME-İ TEFSÎR-İ EBU’L-LEYS SEMERKANDÎ (EBU’L-FAZL MÛSÂ BİN HÂCI HÜSEYN EL-İZNİKÎ) Ebu’l-Fazl Mûsâ bin Hâcı Hüseyn el-İznikî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 TERCÜME-İ KİTÂBÜ’T-TA’BÎR-NÂME (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 VESÎLETÜ’L-MÜLÛK Lİ-EHLİ’S-SÜLÛK VE TEFSÎRÜ’L-KUR’ÂN / VESÎLETÜ’L-MÜLÛK (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
9 MİFTÂHÜ’L-CENNE(T) (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
10 TERCÜME-İ TEZKİRETÜ’L-EVLİYÂ (AHMED-İ DÂ’Î ?) Ahmed-i Dâ’î Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 TERCÜME-İ EŞKÂL-İ NÂSIR-I TÛSÎ / TERCÜME-İ SÎ FASL Fİ’T-TAKVÎM (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
12 TERCÜME-İ TIBB-I NEBEVÎ / EŞ-ŞİFÂ FÎ-EHÂDÎSİ’L-MUSTAFÂ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
13 TERESSÜL (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
14 MÜFREDÂT (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
15 DÂSTÂN-I MANSÛR, MANSÛR-NÂME (AHMEDÎ) Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu
Görüntüle
16 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
17 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
18 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
19 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
20 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
21 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
22 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
23 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
25 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle