VÂKIÂT (GAZZÎ-ZÂDE ŞEYH ABDÜLLATÎF EFENDİ)
tasavvufi meseleler
Gazzî-zâde Şeyh Abdüllatîf Efendi (d. 1190/1776? - ö. 1247/1832)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Gazzî-zâde Şeyh Abdüllatîf Efendi'nin, kendisinin ve Şeyh Mehmed Emin Kerkükî’nin tasavvufi yorumlarına dair en kapsamlı eseri. Gazzî-zâde, "Kale eş-Şeyh" diyerek 497 defa şeyhi Mehmed Emin Efendi’nin sözünü naklederken "Yekûlü'l-Fakîr" ifadesiyle de 192 defa kendi görüşünü beyan etmektedir. Üftade ile Aziz Mahmud Hüdâî arasında geçen sohbetlerin kaleme alındığı Vâkıât'a benzer bir eser oluşturmak düşüncesiyle yazılan Vâkıât'da Mehmed Emin Kerkükî'nin dergahta, sohbet esnasında konuştuğu dini, tasavvufi, ahlakî konuları içermektedir.

Müellif, on üç sene boyunca Bursa’da Kerkükî’nin sohbetlerini sadece dinlemekle yetinmemiş, bu sohbetleri kaleme almış ve bize ulaşmasına vesile olmuştur. Arapça yazdığı esere Risâletü’l-Vâkıât adını vermiş, daha sonra da bu dili bilmeyenler için eseri kendi düşüncelerini de ilâve ederek 1818’de Türkçeye aktarmıştır. Eser 187 varak olmasına rağmen kütüphane yetkilileri tarafından sayfa numaraları verilen eserin baş kısmından ilk on bir sahifesinde Gazzî-zâde’nin hayat hikâyesinden bahsedilerek hangi hocalardan hangi ilimleri okuduğu anlatılmıştır. Eserin 366. sayfasının sonundan başlayıp 367’de devam edilerek Vâkıât müstensihine de hayır duâ edilmektedir. Vâkıât’ta ele alınan konular genellikle Kur’ân âyetleri, Hz. Peygamber'in (s.) hadisleri ve kelâm-ı kibar ile birlikte işlenmektedir. Bazen dönemin tartışmalı güncel konularına da temas edilmiştir. 

Vâkıât fi’t-Tasavvuf, başlıklı (Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Orhan Kit. No. 705) nüshası  büyük boy, 187 varak ve Türkçedir. Baştan ilk yaprak noksan olup hattı ta’lîk, satır sayısı 27’dir. Hattat “Şeyh Ahmed-zâde es-Seyyid el-Hac Abdullatîf Hasib gufira lehû” (vr.187a) ifadesine müellifin oğludur. Te’lif tarihi 19 Muharrem 1234, istinsah 15 Şaban 1278 Cumartesi’dir.

Vâkıât'ın Süleymaniye Pertev Paşa Kitaplığı Eki 341'deki nüshası müstensihi Seyyid Muhammed Refik olup istinsah tarihi belli değildir. Eser orta boy, 283 varaktır. Bir sayfadaki satır adedi 17 olan eserin hattı ta’lîktir. Süleymaniye Kütüphanesi Atıf Efendi Eki Bölümü 1713'deki diğer nüshanın müstensihi ise  hattat Hâfızu’l-Kur’ân Şeyh Ahmed Efendi el-Karefî'dir. Ta'lik hatlı eser küçük boy 310 varak, her yaprakta 17 satırdır. İstinsah tarihi 21 Şevval 1240'tır. 

Müellifin biyografisi için bk. “Gazzî-zâde Şeyh Abdüllatif”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazzizade-seyh-abdullatif-efendi

Eserden Örnekler


Evâil-i intisâbımda bir gün ba’de’d-ders Hazret-i Üftâde ve Hazret-i Hüdâyî kaddesellahu esrârahumâ Efendilerimizin beyânlarında mürûr iden kelimât-ı kudsiyye ki ismine Vâkıât-ı Hüdâyî ta’bîr iderler sohbet güzer idüb ve kitâb-ı merkûmdan ba’zı kelimât kırâat olundukda bu fakīrin derûnuma bir hâhiş ve şevk gelüb egerçi biz Hazret-i Hüdâyî’nin kapusı kilâbı rütbesinde bile değilim lâkin bu zât-ı şerîfin mübârek lisânlarından sudûr iden kelimât-ı kudsiyye ve hakâik-ı sırr-ı tarîkat ve hakîkat, Vâkıât-ı Mahmûdiyye’de olan kelimâtdan dûn değildir. Ne var biz de ‘Azîzimizin lisânından sâmi’ oldığımız kelimâtı tahrîr eylesek bir vaktiyle ‘uşşâka cân-bahş olur deyu hulyâ idüb ve bir iki gün sözlerini tahrîr eyledim. Ba’dehû egerçi tahrîr olunuyor, lâkin kendülerden bi’l-ifâde bir izin olsa nefes-i iksîr-i pür te’sîrleri berekâtıyla eserimizin te’yîd ve teşyîdine ve te’sîrine sebeb olur deyu mâ fî’z-zamîrimi ifâde eyledimki “oğlum biz kim, bizim sözümüz kim lâkin, böyle hâhişger olmuşsun, yaz, belki vaktiyle bir kimsenin işine yarar” buyurdıklarında kemâl-i sürûr-ı mevfûr ile her meclisde lisân-ı feyz-i efşânlarından sudûr iden kelimât-ı kudsiyyeyi ba’zen ‘Arabî, ba’zen Fârisî ve bazen Türkî ve ba’zen sır ve ketmi lâzım olan kelâmların bir kelimesini Fârisî bir kelimesini ‘Arabî ve bir kelimesini Türkî kaleme alub onüç senelik kelâmları nezd-i ‘âcizânemde mahfuz iken işbu binikiyüzotuzbir senesi rebî’u’l-âhir evâilinde lıhye-i ‘âcizâneme beyaz rûnûmâ ve sinnim erba’îne resîde oldıkda berd-i eziyyetden mücânebetle herkesin fâidesine olacagı kelimâtla tebyîzına şürû’ olundu.

Kaynakça


Gazzî-zâde. Risâletü’l-Vâkıât. Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi. Orhan Kit. Nu. 354/4.

Gazzî-zâde. Vâkıât fi’t-Tasavvuf, Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi. Orhan Kit. No. 705. 

Gazzî-zâde. Vâkıât. Süleymaniye Pertev Paşa Kitaplığı Eki 341.

Gazzî-zâde. Vâkıât. Süleymaniye Kütüphanesi Atıf Efendi Eki Bölümü 1713.

Tekeli, Hamdi (2016). Gazzîzâde Abdullatîf’in Hayatı, Eserleri ve Vâkıâtı. Bursa: Uludağ Yay.

Atıf Bilgileri


Tekeli, Hamdi. "VÂKIÂT (GAZZÎ-ZÂDE ŞEYH ABDÜLLATÎF EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/vakiat. [Erişim Tarihi: 08 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÜRRETÜ’L-BEYZÂ FÎ-ŞEREFİ MEVLİDİ’L-MUSTAFÂ (GAZZÎZÂDE ABDÜLLATÎF) Gazzîzâde Şeyh Abdüllatîf Efendi Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
2 HULÂSATÜ’L-VEFEYÂT (GAZZİZÂDE ABDÜLLATİF) Gazzizâde Şeyh Abdüllatif Efendi Doç. Dr. Ayşe Nur Sır Dündar
Görüntüle
3 RAVZATÜ’L-MUFLİHÛN (ABDÜLLATÎF EFENDİ) Gazzîzâde Şeyh Abdüllatif Efendi Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
4 SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu
Görüntüle
5 TERCÜME VE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ÂBİDİN PAŞA) Âbidin Paşa Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
6 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Mehemmed Helife ismail Aksoyak
Görüntüle
7 FARSÇA DÎVÂN (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Prof. Dr. mehmet atalay
Görüntüle
8 DÎVÂN (CEVDET) Cevdet, Recâîzâde Ahmed Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
9 DÎVÂN (FERÎDE HANIM) Ferîde Hanım, Bahâr-zâde Prof. Dr. Eyüp Akman
Görüntüle
10 KIRIM ZAFERNÂMESİ / HAYRÂBÂD (HAYRÎ) Hayrî, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrî ismail Aksoyak
Görüntüle
11 DÎVÂN (HULÛSÎ) Hulûsî, Ömer Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ
Görüntüle
12 DÎVÂN (HULÛSÎ/MENFÎ/YESÂRÎ) Hulûsî/Menfî/Yesârî, Hüseyin Hulûsî Efendi Doç. Dr. Özgür KIYÇAK
Görüntüle
13 İNTİBÂHU'T-TÂLİBÎN (MEHMED RÜŞDÎ) Mehmed Rüşdî, Ketenci-Zâde Araş. Gör. Aslıhan SÜMBÜLLÜ
Görüntüle