- Yazar Biyografisi (TEİS)
Sabâyî, Hayreddîn - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY
- Eser Yazılış Tarihi:14 Safer 915/3 Haziran.1509
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:13/02/2022
ÜVEYS-NÂME / KİTÂB-I ÜVEYSE’L-KARENÎ (SABÂYÎ)
Veysel Karanî'nin hayatı hakkında manzumeSabâyî, Hayreddîn (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ferîdüddîn Attâr’ın Tezkiretü’l-Evliyâ’sındaki Veysel Karânî ile ilgili kısımların Sabâyî mahlaslı Edirneli Hayreddîn tarafından metne sadık kalınarak yapılmış Türkçe manzum tercümesi. Sabâyî, eserinin adını Kitâb-ı Üveyse’l-Karenî olarak vermektedir. Eser; Menâkıb-ı Üveyse’l-Karenî, Hikâye-i Üveyse’l-Karenî, Manzûme-i Üveyse’l-Karenî ve Üveys-nâme isimleriyle de anılmaktadır. Üveys-nâme 14 Safer 915/3 Haziran 1509 tarihinde İstanbul’da tamamlanmıştır.
Veysel Karanî hakkında kaleme alınan eserlerden olan Üveys-nâme’de, Veysel Karânî’nin Hz. Peygamber’i görme arzusuyla Yemen’den Medine’ye gelmesi, Veysel’in kötürüm olan annesinin kendisine verdiği iznin süresi dolduğu için görüşemeden geri döndüğünü öğrenen Hz. Peygamber’in hırkasını Veysel’e vasiyet etmesi sonucu, Hz. Ömer ve Hz. Alî’nin Hz. Peygamber’in hırkasını Veysel’e ulaştırmaları hikaye edilmektedir. Aruzun "mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün" kalıbıyla kaleme alınan bu mesnevîde, 15 beyitlik besmele-hamdele-salveleden sonra 17 beyitlik bir na‘t, dokuz beyitlik bir münacat, on beyitlik medhiye, sekiz beyitlik tevhid ve altı beyitlik bir mev’izeden sonra 28 beyitlik sebeb-i te’lîf yer almaktadır. Ahlâk, edebiyatın başlıca konularından biri olarak ele alınmış ve ahlâkî eserler, üslûp bakımından edebî eser sınırları içinde değerlendirilmiştir. Bu mesnevi, Eski Anadolu Türkçesi özelliklerine sahip olup yazıldığı yüzyılın dilini yansıtan dinî-tasavvufî bir eserdir. Üveys-nâme, anne rızası ve Hz. Peygamber’i görme arzusu arasındaki hassas bir insanın duygularını ele alması açısından dinî edebiyat, dinî duyarlığını sade bir üslup ile yansıtması ise mevlid ve mesel-gû akımı çerçevesinde değerlendirilebilir. Üveys-nâme, nasihat geleneği çizgisinde tasavvuf terminolojisini bünyesinde barındırdığı için de ayrı bir önem taşımaktadır. Üveys-nâme’nin Türkiye’de dört, Amerika ve Özbekistan’da da birer olmak üzere altı yazma nüshası tespit edilmiştir.
Üveys-nâme'nin 683 beyitten oluşan bir nüshası Ömer Savran tarafından makale ve kitap olmak üzere iki kez yayımlanmıştır (2009; 2010).
Şairin biyografisi için bk. "Sabâyî, Hayreddîn". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabayi-hayreddin
Eserden Örnekler
Resûlün hicreti tarîhi ol dem
Toķuz yüz dahı on beş idi bî-kem
Gül eyyâmı idi vü rûz-i meymûn
Safer ayınun on dördi hümâyûn
Gelüp bu dâ’iye ol yâr-ı sâdıķ
Didi bir dâ’iyem var dilde âşıķ
Bizüm kim şeyhimüz Veysü’l-Karendür
Güneşden rûşen ü fahr-i erendür
Anun vasfında nazm it bir risale
Ki ola gül gibi rengîn bu maķale
Düzüt Sa’dî-sıfat bir taze Bûstân
Kıl ol mahbûb-ı Haķ vasfın Gülistân
Oķıyalar bu nazm-ı dil-güşâyı
Du’âda anıla cân-ı Sabâyî
Dimiş Tezkire içre şeyh Attâr
Muhammedle Üveysün hâlin iy yâr
Kılup şefkat Sabâyî pür-günâha
Şefâ’at ide yüz tutup ilâha (Savran 2009: 478-536)
Kaynakça
Atlansoy, Kadir (2018). “Sabayî’nin Üveys-nâme Mesnevîsi ve Ziyaî’ye İzafe Edilen Üveys-nâme Nüshası Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. III. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yeni Yönelimler Sempozyumu: Geçmiş ve Gelecek Bağlamında Ortadoğu. Yayımlanmamış Bildiri. Amman, Ürdün.
Feridüddin Attar (1991). Tezkiretü’l-Evliya. (hzl. S. Uludağ). İstanbul:
Gündoğar, Bayram (1998). Menakıbnameler ve Lâmi’î Çelebi’nin Menakıb-ı Üveys el-Karanî Adlı Eserinin Tahlîli. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
Kaplan, Yunus (2008). “Destan-ı Veysel-Karanî”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (1): 379-397.
Kuzubaş, Muhammet (2008). “Manzum Bir Destan Kitabı (Destan-ı Veysel Karanî, Vefat-ı Hz. Fatıma, Vefat-ı Hz. İbrahîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (2): 304-340.
Cemaleddin Muhammed (1333). Menakıb-ı Üveys El-Karanî. (çev. Ohrili Hüseyin Mazhar). İstanbul.
Mert, Nadir (1977-1978). Hz. Üveys ve Hikâye-i Veysel Karani (Hz. Üveys Hakkında Bir Araştırma ve Transkribe). Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Ocak, Ahmet Yaşar (2003). Veysel Karani ve Üveysilik. Ankara: Dergâh Yay.
Sabâyi. Üveysname, Millî Kütüphane nu. Yz A 8620.
Sabâyi. Üveysname. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi, İsmail Saib nu. I/4242.
Sabâyi. Üveys-nâme. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi, A/219.
Sabayî. Üveys-nâme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Türkçe Yazmaları 1473.
Sabayî. Üveys-nâme, Ann Arbor, University of Michigan, Special Collections Research Center, Isl. Ms. 390.
Sabayî. Üveys-nâme, Özbekistan Fenler Akademisi, Bîrûnî Şarkiyat Enstitüsü Ktp., nu. 2069, vr. 33b-50
Savran, Ömer (2009). “Sabâyî ve Üveys-nâme’si”. Turkish Studies, 4 (7): 478-536.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | SIRÂT-I MÜSTAKÎM (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂNÇE / DÎVÂN (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Araş. Gör. Fatih UĞUR |
Görüntüle | ||
3 | [GAZAVÂT-NÂME] (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY |
Görüntüle | ||
4 | MEVLÛD-İ NEBÎ / [MEVLİD] (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
5 | KASÎDE-İ ŞÜTÜR Ü HÜCRE (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
6 | KASÎDE-İ DERYÂ-YI EBRÂR (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
7 | KASÎDE-İ MİR'ÂT-I SAFÂ (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
8 | ŞÜTÜR Ü GÜRBE (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
9 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
10 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
11 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
12 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
18 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |