Asıl yazarı bilinmeyen Usûl-i Vusûl-i İlâhiyye’nin, Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî Farsça’dan Türkçe’ye tercümesi. Tercümede 15.-16. yüzyıl Türkçesi gramer kurallarına bağlı kalmıştır. Arapça ifade, deyim, âyet ve hadislerden iktibasların da bulunduğu eserde, şiirlerin yer yer düz yazı arasına serpiştirilerek nesir ile nazmın bir arada kullanıldığı görülmektedir. Bu yöntemi Marmaravî, başka hiçbir eserinde kullanmamıştır. Bu özelliğin, metni Farsça kaleme alan asıl yazarın tarzından kaynaklandığı  anlaşılmaktadır. Öğretici / didaktik bir üslûba sahip eserde, tasavvufî ve ahlâkî değerlere de yer verilmiştir.

Bilinen tek nüshası, Marmaravî’nin bazı eserlerinin de içinde bulunduğu bir mecmuada (Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi, 2892/1) yer alan 78 varaklık Usûl-i Vusûl-i İlâhiyye Tercemesi, kütüphane kataloğunda Marmaravî’ye atfedilmiş durumdadır.

Eserin hemen başında Allah’a hamd ve Resûlü’ne salavâttan sonra Marmaravî, aslı Farsça olan bu eseri, Anadolu diyârında yaşayan bütün Türk halkının da istifade etmesi amacıyla Türkçeye tercüme ettiğini belirtmektedir (Marmaravî, 2a-2b).

Eserin içeriğini oluşturan ana konular şöyledir: Âlimlerin ve velîlerin, Resûlullâh’ın mânevî mirasçısı olmaları, bu verâsetin nitelikleri, vuslat-ı İlâhî, gönlün Allah’ın evi (beytullah) oluşu, tasavvufî menziller ve makamlar, yaratılmış varlıkların Allah’ın varlığına delil ve kanıt olmaları, kul ile Allah arasındaki perdeler (hicâbât), varlığın nüzûlü ve urûcu, Allah’ın sıfatları, tarîkatte edebin önemi, hulûl ve ittihâdın bâtıl oluşu, insanın meleklerden üstün olan özellikleri, mürşid-i kâmile biat, fenâ fillâh makamı, ihsan makamı, en yüksek mertebe olan kulluk, Allah’ın gizli bir hazineyken bilinip tanınmak için mahlûkâtı yaratması, Allah’ın kendine özgü varlığı (hüviyet-i Hak).

Tercümede kullanılan kelimelerin takriben yarısı Arapça, 600 küsuru Türkçe, 200 kadarı Farsça, bir tanesi de Yunancadır. Eserin kelime kadrosunda “semüz, göklük, sebak, karavul, apar-, göder-” gibi bugün artık ya çok az kullanılan ya da kullanım sahasını yitirip arkaik duruma düşmüş kelimeler bulunması (Özer 438-439) eserin değerini arttıran en önemli hususlardandır.

Usûl-i Vusûl-i İlâhiyye Tercemesi üzerine Yüksek Lisans tezi hazırlayan Hasan Özer, eserin metin transkribini yaparak dil ve edebiyat açısından incelemiş ve gramatikal dizinini çıkarmıştır (Özer 2007). Ancak Marmaravî’nin Türkçeye Farsçadan tercüme ettiği bu eserin asıl yazarı hakkında hiçbir bilgi vermemiştir.

Mütercimin biyografisi için bk. "Şemseddin Marmaravî, Ahmed, Yiğitbaşı Velî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semseddin-marmaravi-ahmed-yigitbasi