Es'ad Efendi'nin Yeniçeriliğin kaldırılmasına dair eseri. Üss-i Zafer, Es’ad Efendi’nin eserinin adı olmakla birlikte ebced hesabına göre Yeniçeriliğin kaldırıldığı yıl olan 1241/1826 tarihine de karşılık gelmektedir. Eser, Sultan II. Mahmûd’un emriyle kaleme alınmıştır. Eserin başında Keçecizâde İzzet Mollâ’nın “Kıldı takrîzine sarf-i miknet / Keçeci-zâde Mehmed İzzet” beyti ile sona eren uzun bir takriz yer almaktadır. Es’ad Efendi geleneğe uygun olarak eserine hamdele ve salvele ile başlar, devamında II. Mahmûd övgüsüne yer verir. Eserini yazmak için padişah tarafından görevlendirildiğini, Yeniçeriliğin kaldırılması hususunu büyük bir gayretle belirtmeye çalışacağını, eserinde tarafsız davranarak bu şekilde döneminde ve daha sonraki yıllarda takdir edileceğini ve her devlete lâyık bir eser oluşturacağını ifade etmiştir.

Üss-i Zafer, eşkinci teşkilatının kurulması ile başlamaktadır. Eserde lâyiha ve hüccet-i şer’iyyenin suretleri verilmiştir, askerî alanda yapılan yeniliklerin ayet, hadis ve Mukaddime, Usûlü’l-Hikem, Nizâmü’l-Ümem gibi muteber kitaplardan alınan örneklerle açıklanmıştır. Savaşların sebepleri ve çeşitleri üzerinde durulmuş, savaşta başarıyı getiren şartlar belirtilip Yeniçeriliğin kaldırılması (Vak’a-i Hayriyye) öncesi, oluşu ve sonrası ile anlatılmıştır. Bektaşilik hakkında bilgi verilip tekkelerinin kapatılması ifade edilmiş, sonunda da daha çok bu olay ile ilgili padişahın yaptığı ihsan, tevcih, azil ve atamalardan bahsedilmiştir. Eser, her ne kadar zamanın resmî görüşünü yansıtmış olsa da tarihî olayların içinde bulunmuş bir kişinin kaleminden çıkmış olması ve olayı anlatan başka özel bir eserin bulunmaması bakımından önemli bir tarihî kaynaktır (Yılmazer 2000: LV). 

Mustafa Nûrî Paşa Üss-i Zafer'i; askerî sınıfları ve onunla ilgili yönetimi uzun uzadıya yermesi, yer yer ortaya çıkan kötü ve beğenilmeyen davranışları, her zaman öyle oluyormuş gibi göstermesi açısından tenkit etmiştir. Eser ayrıca, Saîd Paşa tarafından özellikle padişah hakkında mübalağalı, hurafeye kaçan, yersiz övünmelerle dolu bir üslûp kullanılması açısından eleştirilip dönemi dolayısıyla geniş bir kitle tarafından okunan, başka dillere çevrilmiş bir eserdeki bu üslûbun bizi yabancılar yanında gülünç duruma düşüreceği endişesi dile getirilmiştir (Yılmazer 2000: LVI).

Es’ad Efendi, Üss i Zafer'de eski nesir geleneğinden ayrılmayıp çok süslü bir dil kullanmıştır. Gereksiz dibacelerle başladığı sözü uzun cümlelerle birbirine bağlaması ayrıca eleştiri konusu olmuştur. Ağır üslubu Sultan II. Mahmûd'un da dikkatini çekmiş ve kendisinden daha sade bir dil kullanması istenmiştir.

Es’ad Efendi’nin bu eseri, sonradan kaleme alınan bazı eserlerce kaynak olarak kullanılmıştır. Ahmed Cevdet Paşa, Târîh’ini yazarken Üss-i Zafer’den yararlanmıştır. Ahmed Lutfî Efendi 1241/1825 yılından başlattığı Târîh’inin I. cildini yazarken Üss-i Zafer’den başka bir kaynak bulunmadığı belirtmiştir (Ayar 2005: 33).

Üss-i Zafer’in Es’ad Efendi’nin kendi hattıyla kaleme aldığı nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Es’ad Efendi Bölümü Nu. 2071’de kayıtlıdır. Eser İstanbul'da 1243/1828 ve 1293/1876'te olmak üzere iki defa basılmıştır. Üss-i Zafer ,1833'te A. P. Caussin de Perceval tarafından Précis Historique de la Destruction du Corps des Janissaires adıyla Paris'te Fransızcaya ve 1871 yılında G. Polychroniades tarafından İstanbul'da Rumcaya çevrilerek basılmış, kısmen Rusçaya da tercüme edilmiştir. Mehmet Arslan (2005) tarafından yayımlanan bu esere dair bir de yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Ayar 2005).

Yazarın biyografisi için bk. “Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esad-sahhaflar-seyhizade-esad-efendi