Hac ibadetinin ve umre ziyaretinin rükünlerini, mükelleflere  öğretmek gâyesiyle yazılmış dinî-tasavvufî mesnevi. Eserin bir diğer adı; Menâsik-i Hâc’dır. Eser, devrin hükümdârı Sultan II. Selim’e (ö. 1574) sunulmuştur. 777 beyitten müteşekkil eserin ana metninde, remel bahrinin fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün ve hezec bahrinin mefâ‘îlün mefâ‘îlün fe‘ûlün kalıpları kullanılmıştır.

Eserde, asıl metinden hariç, farklı nazım şekilleri ve vezinlerle yazılmış, 1 tevhit (9 beyit), 1 münâcât (12 beyit), 2 naat (9 ve 10 beyit) Ka‘be’ye dair 1 kaside (13 beyit) ve 1 murabba (8 bend), Medine’ye dair 1 kaside (12 beyit), Sultan Selim’e yazılmış 2 kaside (7 ve 13 beyit) ve 1 şefaatnâme (19 beyit) bulunmaktadır.

Umdetü’l-hüccâc’da, Hanefî mezhebinin esaslarına göre, anlaşılır bir dille haccın farzları, vacipleri, sünnetleri ve müstehapları hakkında bilgiler verilmektedir. Arapça başlıkların altındaki bu malumatın çok mühim olduğunu bildiren müellif, eserini telif ederken Ebû Hanîfe’den (ö.150/767) ve onun talebesi Ebû Yûsuf’dan (ö.182/798) istifade ettiğini belirtir. Ayrıca eserde mikat mahalleri ve ziyaret edilmesi gereken kutsal yerler konusunda da bilgiler bulunmaktadır.

Umdetü’l-hüccâc’da beyitlerin arasında çok sayıda mensur dua da bulunmaktadır. Bunlar, hac ibadeti süresince ilgili yer ve zamanlarda hacı adaylarının okuması gereken dualardır. Tamamı Arapça olan bu bilindik dualara, müellifin bazı ilaveler yaptığı da görülmektedir.

Umdetü’l-hüccâc adlı eser, edebiyat ile fıkıh ilminin etkileşimi sonucu ortaya çıkmış türlerden biri olan menâsik-i haccın güzel bir örneğidir. Eserin isminin “Umdetü’l-hüccâc” olması esere dikkat çeken bir özgünlük katmaktadır. Çünkü bu konudaki eserlerin isimleri için genellikle “Menâsik-i Hac” terkibi kullanılmıştır.

Umdetü’l-hüccâc’ın bilinen iki nüshası vardır. Eser, Fatih Ramazan Süer tarafından 2015 yılında yayımlanmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. “Şemsî, Şemseddîn Sivasî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi