- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî - Madde Yazarı: Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
- Eser Yazılış Tarihi:1024/1615
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Lügat
- Yayın Tarihi:19/11/2021
UDDETÜ'L-MÜSTA'İDDîN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ)
Arap GrameriŞeyhî, Abdülmecîd Sivâsî (d. 971/1563 - ö. 1049/1639)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Arap gramerine (sarf ilmi) dair bir eserdir. Abdulmecid Sivâsî’nin Arapça öğrenen talebelerin karşılaştıkları zorlukları kolay bir şekilde çözmek ve sarf öğrenimini kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmış bu eser, Hediyyetü’l-Ârifin’de Uddetü’l-Müstaiddîn fi’s-Sarf (I, 62), Mu’cemü’l-Müellifin’de Uddetü’l-Müsta’iddîn fi’t-Tasrif (II, 170), Osmanlı Müellifleri’nde Umdetü’l-Müsta’iddîn fi’s-Sarf (I, 50), Sefine-i Evliyâ’da Metin fi’s-Sarf (III, 258) olarak kaydedilmiştir.
Sivâsî, ez-Zamahşerî’nin el-Mufassal, İbn-i Hacib’in Şâfiye’si ile muhtelif lügat ve Arap dili kaynaklarından istifade ederek geniş kapsamlı olarak yazdığını söylediği bu eserde amacının muğlak gözüken bütün binâ bablarını ele alıp bu babların kullanılması hususundaki gerekliliği ve talebelerinin de bundan kolayca istifade etmelerini arzu ettiğini bu nedenle de adını Uddetü’l-Musta’iddîn (Yola çıkanlara malzeme) koyduğunu söylemiştir. (vr. 2a-2b).
Sivâsî eseri hazırlarken, kendisinin de ifade ettiği gibi el-Mufassal, es-Sıhâh, el-Muğnî, el-Kāmûs, el-Mütenebbî, Şerhi’ş-Şafiye gibi çeşitli Arapça gramerine dair eserlerden ve lügatlerden yararlanmıştır.
Eserde usul olarak önce fiillerin mâzi ve müzârisini vererek semâ’î mastarlarını göstermiş, daha sonra da mastarları kıyâsî olarak gelen fiillerden örnekler vererek, lâzım ve müteaddî fiillerin ifade ettiği manalar üzerinde durmuştur. Bu arada az da olsa sarfta isti’mal olunan şâhidlere de yer vermiştir. Yine sarfta bulunan bütün binâ bablarını ve mülhakatını tek tek ele alıp izah etmiş, her babın manalarını vererek örneklendirmiştir. Diğer bazı sarf kitaplarında olduğu gibi îlal, idğam ve benzeri konulara temas etmemiştir.
Eserin Süleymâniye Kütüphânesi, Kasîdeci-zâde 731/2 numarada bir nüshası tespit edilmiştir.
Abdülmecîd Sivâsî biyografisi için bk. “Abdülmecîd Sivâsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-abdulmecid-sivasi
Eserden Örnekler
Fasl
Misal ve lefif dışındaki sülasi fiillerin mastarları مَفعل (mef ‘al) vezni üzerine gelir. Lakin muzarisi يفعِل (yef ‘ilü) vezninde olan fiillerden bazılarının mastarı مفعِل (mef‘il) vezninde gelir. Bunlar beş tanedir مرجع, مصير , معجب , محيض , مغيب . (merci‘, masîr, ma‘cib, mahîz, mağîb).
Fasih luğattaمفعُل (mef‘ul) vezninde مَعْوُن (ma‘vun) ve مَكْرُم (mekrum) haricinde mastar gelmemiştir. مَهْلُك, ميسُر , مأْلُك (mehlük, meysür, me’lük) şeklindeki ötre ile kullanımlar Şerhi’ş-Şafiye’de de söylendiği gibi doğru değillerdir.
el-Esas kitabında da şöyle denmiştir: مَعْوُن (ma‘vun) ve مَكْرُم (mekrum) şazdırlar fasih lügatte bunlar dışında مفعُل (mef‘ul) vezninde kullanılmamıştır. (Kasîdeci-zâde 731/2, vr. 27b).
Kaynakça
Bağdatlı İsmâil Paşa (1945-1947). Hediyyetü'l-Ârifîn Esmâü'l-Müellifin ve Âsâru’l-Musannifîn (Keşfu’z-Zunûn Zeyli). İstanbul: MEB Yay.
Bursalı Mehmed Tâhir (ts.). Osmanlı Müellifleri. (hzl. A. F. Yavuz-İ. Özen). İstanbul: Meral Yayınevi.
Gündoğdu, Cengiz (2000). Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecîd Sivâsî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: KB Yay.
Ömer Rıza Kehhâle (1352/1958). Mu'cemü'l-Müellifin Terâcimi Musannifi'l-Kütübi’l- Arabiyye. (hzl. Rıfat Rıza Kehhâle). Dımeşk.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞERH-İ HİLYE-İ RESÛL (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd | Prof. Dr. Mehtap Erdoğan Taş |
Görüntüle | ||
2 | NASÎHAT-NÂME (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
3 | MEYÂDÎNÜ'L-FÜRSÂN/LÜGAT-I MESNEVÎ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
4 | TEFSÎR-İ SÛRE-İ FÂTİHA (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
5 | KASÎDE FÎ MEDHİ'N-NEBÎ ALEYHİ'S-SELÂM (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
6 | BİDÂ’ATÜ’L-VÂ'İZÎN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
7 | LETÂ'İFÜ'L-EZHÂR VE LEZÂ'İZÜ'L-ESMÂR (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
8 | MİSKÂLU'L-KULÛB (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
9 | DÜRER-İ AKÂ'İD VE GURER-İ KÜLLÎ SÂ'İKÎN VE KÂ'İD (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
10 | Mİ'YÂRU'T-TARÎK (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
11 | KAZA VE KADER RİSÂLESİ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
12 | FİRAVUN'UN ÎMÂNINA DÂ'İR RİSÂLE (ŞEYHÎ, ABDÜLMECİD SİVÂSÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/DÎVÂNÇE (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî | Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI |
Görüntüle | ||
14 | ŞERH-İ MESNEVÎ-Yİ ŞERÎF (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
15 | ŞERH-İ CEZÎRE-İ MESNEVÎ (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî | Doç. Dr. Ali Çoban |
Görüntüle | ||
16 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
17 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
18 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
19 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
20 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
21 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
22 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
23 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
24 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
25 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |