UDDETÜ'L-MÜSTA'İDDîN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ)
Arap Grameri
Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî (d. 971/1563 - ö. 1049/1639)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Arap gramerine (sarf ilmi) dair bir eserdir. Abdulmecid Sivâsî’nin Arapça öğrenen talebelerin karşılaştıkları zorlukları kolay bir şekilde çözmek ve sarf öğrenimini kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmış bu eser, Hediyyetü’l-Ârifin’de Uddetü’l-Müstaiddîn fi’s-Sarf (I, 62), Mu’cemü’l-Müellifin’de Uddetü’l-Müsta’iddîn fi’t-Tasrif (II, 170), Osmanlı Müellifleri’nde Umdetü’l-Müsta’iddîn fi’s-Sarf (I, 50), Sefine-i Evliyâ’da Metin fi’s-Sarf (III, 258) olarak kaydedilmiştir.

Sivâsî, ez-Zamahşerî’nin el-Mufassal, İbn-i Hacib’in Şâfiye’si ile muhtelif lügat ve Arap dili kaynaklarından istifade ederek geniş kapsamlı olarak yazdığını söylediği bu eserde amacının muğlak gözüken bütün binâ bablarını ele alıp bu babların kullanılması hususundaki gerekliliği ve talebelerinin de bundan kolayca istifade etmelerini arzu ettiğini bu nedenle de adını Uddetü’l-Musta’iddîn (Yola çıkanlara malzeme) koyduğunu söylemiştir. (vr. 2a-2b).

Sivâsî eseri hazırlarken, kendisinin de ifade ettiği gibi el-Mufassal, es-Sıhâh, el-Muğnî, el-Kāmûs, el-Mütenebbî, Şerhi’ş-Şafiye gibi çeşitli Arapça gramerine dair eserlerden ve lügatlerden yararlanmıştır.

Eserde usul olarak önce fiillerin mâzi ve müzârisini vererek semâ’î mastarlarını göstermiş, daha sonra da mastarları kıyâsî olarak gelen fiillerden örnekler vererek, lâzım ve müteaddî fiillerin ifade ettiği manalar üzerinde durmuştur. Bu arada az da olsa sarfta isti’mal olunan şâhidlere de yer vermiştir. Yine sarfta bulunan bütün binâ bablarını ve mülhakatını tek tek ele alıp izah etmiş, her babın manalarını vererek örneklendirmiştir. Diğer bazı sarf kitaplarında olduğu gibi îlal, idğam ve benzeri konulara temas etmemiştir.

Eserin Süleymâniye Kütüphânesi, Kasîdeci-zâde 731/2 numarada bir nüshası tespit edilmiştir. 

Abdülmecîd Sivâsî biyografisi için bk. “Abdülmecîd Sivâsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-abdulmecid-sivasi


Eserden Örnekler


Fasl

Misal ve lefif dışındaki sülasi fiillerin mastarları مَفعل (mef ‘al) vezni üzerine gelir. Lakin muzarisi يفعِل (yef ‘ilü) vezninde olan fiillerden bazılarının mastarı مفعِل (mef‘il) vezninde gelir. Bunlar beş tanedir مرجع, مصير , معجب , محيض , مغيب . (merci‘, masîr,  ma‘cib,   mahîz, mağîb).

Fasih luğattaمفعُل (mef‘ul) vezninde مَعْوُن (ma‘vun) ve مَكْرُم (mekrum) haricinde mastar gelmemiştir. مَهْلُك, ميسُر , مأْلُك (mehlük, meysür, me’lük) şeklindeki ötre ile kullanımlar Şerhi’ş-Şafiye’de de söylendiği gibi doğru değillerdir.

el-Esas kitabında da şöyle denmiştir: مَعْوُن (ma‘vun) ve مَكْرُم (mekrum) şazdırlar fasih lügatte bunlar dışında مفعُل (mef‘ul) vezninde kullanılmamıştır. (Kasîdeci-zâde 731/2, vr. 27b).

Kaynakça


Bağdatlı İsmâil Paşa (1945-1947). Hediyyetü'l-Ârifîn Esmâü'l-Müellifin ve Âsâru’l-Musannifîn (Keşfu’z-Zunûn Zeyli). İstanbul: MEB Yay.

Bursalı Mehmed Tâhir (ts.). Osmanlı Müellifleri. (hzl. A. F. Yavuz-İ. Özen). İstanbul: Meral Yayınevi.

Gündoğdu, Cengiz (2000). Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecîd Sivâsî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: KB Yay.

Ömer Rıza Kehhâle (1352/1958). Mu'cemü'l-Müellifin Terâcimi Musannifi'l-Kütübi’l- Arabiyye. (hzl. Rıfat Rıza Kehhâle). Dımeşk.

Atıf Bilgileri


Gündoğdu, Cengiz. "UDDETÜ'L-MÜSTA'İDDîN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/uddetu-l-musta-iddin-seyhi-abdulmecid-sivasi. [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ HİLYE-İ RESÛL (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Prof. Dr. Mehtap Erdoğan Taş
Görüntüle
2 NASÎHAT-NÂME (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
3 MEYÂDÎNÜ'L-FÜRSÂN/LÜGAT-I MESNEVÎ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
4 TEFSÎR-İ SÛRE-İ FÂTİHA (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
5 KASÎDE FÎ MEDHİ'N-NEBÎ ALEYHİ'S-SELÂM (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
6 BİDÂ’ATÜ’L-VÂ'İZÎN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
7 LETÂ'İFÜ'L-EZHÂR VE LEZÂ'İZÜ'L-ESMÂR (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
8 MİSKÂLU'L-KULÛB (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
9 DÜRER-İ AKÂ'İD VE GURER-İ KÜLLÎ SÂ'İKÎN VE KÂ'İD (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
10 Mİ'YÂRU'T-TARÎK (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
11 KAZA VE KADER RİSÂLESİ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
12 FİRAVUN'UN ÎMÂNINA DÂ'İR RİSÂLE (ŞEYHÎ, ABDÜLMECİD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
13 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/DÎVÂNÇE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
14 ŞERH-İ MESNEVÎ-Yİ ŞERÎF (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
15 ŞERH-İ CEZÎRE-İ MESNEVÎ (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Doç. Dr. Ali Çoban
Görüntüle
16 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
17 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
18 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
19 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
20 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
21 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
22 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
23 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
24 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
25 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle