Ali Kemal'in “hikâyeden ziyade tarihe, felsefeye, hakikate temas eder bir sergüzeşttir” ihtarıyla yayımlanan eseri. Risale, 1900’lü yıllarda Türk edebiyatında yaygın olarak kaleme alınmış olan mensur fantezileri andırmaktadır. Tunus, Ali Kemal’in kendi eserlerini bir külliyat hâlinde yayımlama düşüncesinin ilk meyvesidir. Yazar bu düşüncesini Paris’te yayımlamış olduğu risalenin “Kütüphâne-i Kemâl” başlıklı mukaddimesinde açıklar. Tunus risalesini müteakiben “Mesele-i Şarkiyye”, “Reşad Paşa” ve “Hayreddin Paşa” isimli eserlerini yayımlayacağını haber verir. Bahse konu edilen eserde gece yarısı kendisini yalnızlık ve kimsesizlik duygularına gark olmuş hissedip uykudan uyanan anlatı kişisinin sıra dışı bir tecrübesi aktarılmaktadır.

Kaldığı odanın balkonundan, intihar etmekte olan bir kadını gören ben anlatıcı suya atlayıp boğulmak üzere olan kadını kurtarır. Ardından genç kadın neden intihar etmeye çalıştığını hikâye eder. Genç kız, rahibe olmak üzere Marsilya’da bir manastıra gönderilir. Buradaki hocalarından Gustave ile yakınlaşır ve birlikte yeni bir hayat kurmak üzere iki sevgili Tunus’a kaçar. Dört beş aylık bir zamanın ardından Gustave ile ilişkileri eski tutkusunu yitirmeye başlar. Gustave’ın eve gelmediği bir gecenin sabahında Kardinal’in huzuruna çıkarılmak üzere evinden alınır. Kardinalin huzuruna çıktığında cürmünün büyüklüğü karşısında pişmanlık duyması salık verilir. Bununla birlikte tekrar manastıra kapatılacağı ve rahibe olarak geri kalan hayatını yaşayacağı ihtar edilir. Nedamet getiren genç kız yaşadıkları üzerine yaşadığı duygu yoğunluğu sebebiyle intihara teşebbüs eder. Eserin genelinde secili bir üslup eşliğinde ahlaki bir ders verilmeye çalışılmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. "Ali Kemal". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-kemal