TUHFETÜ'Z-ZEVRÂ
Bağdat'ta medfun velileri ve din büyüklerini anlatan eser
Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi (d. 1059/1649-50 - ö. 10 Zilkade 1136/22 Temmuz 1724)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kâmî mahlasını kullanan Edirneli Mehmed Efendi’nin (d. 1059/1649-50 - ö. 10 Zilkade 1136/22 Temmuz 1724) Bağdat’ta medfun velileri ve din büyüklerini anlattığı manzum eseri. Şair eserini Bağdat'ta kadıyken yazmıştır. Kâmî, 20 Rebiülahir 1116/22 Ağustos 1704- 1 Cemaziyelahir 1118/11 Ağustos 1706 tarihlerinde Bağdat kadılığında bulunduğuna göre eser de bu tarih aralığında yazılmış olmalıdır. Eserin ismi Vakâyı‘u’l-fuzalâ (Şeyhî 1989: IV-567), Sicill-i Osmanî (Mehmed Süreyya 1308: 73), Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri’nde (Babinger 1982: 281) sehven Tuhfetü’l-Vüzerâ olarak yazılmıştır; halbuki mesnevinin adında geçen Zevra, Bağdat’ın isimlerinden biridir.

Bağdat’ta medfun veliler ile din büyüklerini anlatan ve 26 başlıkta 581 beyitten oluşan Tuhfetü’z-Zevrâ'da, mesnevi nazım şekli ve aruzun "mef‘ûlü mefâ‘ilün fe‘ûlün" kalıbı kullanılmıştır. Eser, tevhid, na‘t ve dört halife övgüsünün ardından sebeb-i te'lif bölümüyle devam eder. Bu bölümlerden sonra babasının yetmiş yıl önce Bağdat’a geldiği, burada gördüğü rüyanın bir pir tarafından bir oğlunun doğacağı, Bağdat’a kadı olacağı şeklinde yorumlandığı ve bu rüyanın yetmiş yıl sonra gerçekleştiğini anlattığı “der-Vâkı‘a-i Peder be-Bağdad” başlıklı bölüm yer alır. Daha sonra Bağdat ve civarında medfun olan Hz. Hüseyin, İmam Kâzım, İmam Asker, İmam-ı A‘zam, Şeyh Şiblî, Ebü’l-Hüseyin Nuri, Şeyh Bişr-i Hafî, Ebü’n-Necib-i Arif, Cenâb ı Cîlî, Şihâb-ı Sühreverdî, Şeyh Aziz-i Tâyî, Aziz-i Maruf, Cüneyd-i Bağdadî, Cenab-ı Mansur, Cenâb-ı Behlül ve İmam Hanbel hakkında kısa bilgiler verilir.

Dîvân’ın sonunda yer alan Tuhfetü’z-Zevrâ mesnevisi (Erişen 1998: 328-367), müstakil olarak da yayımlanmıştır (Yıldırım 2000: 81-110). Bu yayında sadece Millet Yazma Eser Kütüphanesi’nde AE Mnz 373 olarak kayıtlı yazma nüsha (vr. 1b-16a) kullanılmıştır (Yıldırım 2000: 81-82). Bunun dışında Tuhfetü’z Zevrâ Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi’nde 22 Sel 2136 (v. 90b-99a) ve İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde TY 2839 (v. 115b-119b, bu nüshada son 450 beyit eksiktir) numaralarıyla kayıtlı Dîvân nüshalarında da mevcuttur.

Şairin biyografisi için bk. "Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kami-edirneli-mehmed-kami-efendi

Eserden Örnekler


Der-Hâtime-i Riyâz-ı Züvvâr

Kâmî yeter eyledün seyâhat

Bagdâd velîlerin ziyâret


Buldun bu zemîni nâ-gehâni

Mânende-i genc-i şâygâni


El-hak bu eserde bî-riyâsın

Vassâf-ı kibâr-ı evliyâsın


Erzân-ı harîd olur yerinden

Gel câ’ize iste her birinden


Ammâ ki degül metâ‘-ı dünyâ

Alma gevher yirine mînâ


Âhir demde inâyet iste

Her birinden şefâ‘at iste


Esdükçe nesîm-i lutf-ı Sübhân

Merkadleri ola bâg-ı rıdvân


Varmak lâzım degül o câya

Bunı okımak ider kifâye


Maksûd senâlarıdur ancak

Rahmetle du‘âlarıdur ancak


İnkâr derûna bulmasın yol

Sıdk ile muhibb-i evliyâ ol


Çünkim idesin velîyi ikrâr

Hâzır bu velîlerün nesi var


İnkârun ise netîce hâli

Tekzîb-i selef olur misâli


Her birisi bir velî-i âgâh

Râzî ola cümlesinden Allâh (Erişen 1998: 367).

Kaynakça


Babinger, Franz (1982). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (çev. Prof. Dr. Coşkun Üçok). Ankara: KTB Yay.

Erişen Yazıcı, Gülgün (1998). Edirneli Kami ve Divanının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Mehmed Süreyya (1308 [1891]). Sicill-i Osmanî Yahut Tezkire-i Meşâhîr-i Osmaniyye. c. 4. İstanbul: Matbaa-i Amire.

Yıldırım, Ali (2000). “Kâmî’nin Tuhfetü’z-Zevrâ Adlı Mesnevîsi”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5: 81-110.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri-Vekâyiü’l-Fudalâ. İstanbul: Çağrı Yay.

Atıf Bilgileri


Erişen Yazıcı, Gülgün. "TUHFETÜ'Z-ZEVRÂ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tuhfetu-z-zevra-tees-1586. [Erişim Tarihi: 07 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (KÂMÎ) Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
Görüntüle
2 BEHCETÜ'L-FEYHÂ Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
Görüntüle
3 FÎRÛZ-NÂME (KÂMÎ) Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
Görüntüle
4 ÂSAF-NÂME (KÂMÎ) Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
Görüntüle
5 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
6 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
7 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
8 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
12 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
13 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
14 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle