- Yazar Biyografisi (TEİS)
Defterdâr-zâde, Seyyid Ahmed Le’âlî - Madde Yazarı: Prof. Dr. Sadık Yazar
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:26/10/2022
TUHFETÜ'L-HAVASS FÎ TERCEMETİ DÜRRETİ'L-GAVAS (DEFTERDÂR-ZÂDE/LE'ALÎ)
tercümeDefterdâr-zâde, Seyyid Ahmed Le’âlî (d. ?/? - ö. 971/1563)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Makâmât yazarı Arap dili âlimlerinden Harîrî'nin (ö. 516/1122) edip ve yazarların konuşmalarında ve yazılarında yaptıkları 222 kadar dil yanlışını tashih maksadıyla yazdığı Dürretü'l-Gavvâs fî Evhâmi'l-Havâss isimli Arapça eserinin (Eser hakkında bk. Kılıç 1997: 191) 16. yüzyıl âlim şairlerinden Le'âlî mahlaslı Ahmed b. Mustafa tarafından alfabetik olarak tertip edilip Türkçeye tercüme edildiği eser.
Mevcut araştırmalara göre ilk defa Bursalı Mehmed Tahir'in bahsettiği (Kurnaz ve Tatcı 2000: 52) bu eserin henüz tam bir nüshasına ulaşılmış değildir. Ancak Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar 3523 numarada kayıtlı mecmuanın 73b-84a sayfaları arasında yer alan dibacesine ulaşılmıştır. "Dîbâce-i Kitâb-ı Tuhfetü'l-Havâss-ı Le'âlî Çelebi" başlıklı bu metin birkaç cümlelik Arapça bir hamdele ve salvele bölümünden sonra sebeb-i telif kısmı ile devam eder. Bu kısımda öncelikle lügat ilminin önemi ve değerine değinen Le'âlî, kendisinden önce birçok âlimin bu ilimde gayret sarf ettiğini belirtmiştir. Bu âlimlerden biri olarak Arap lügat âlimlerinden Mevlânâ Harîrî'nin Dürretü'l-Gavâss fî Evhâmi'l-Havâs isimli bir kitap kaleme aldığını; ancak tertip açısından dağınık bulduğu bu eseri Türkçe olarak huruf-ı heca üzere tertip ettikten sonra kazasker olarak nitelediği Abdullah Efendi'ye ithaf ettiğini açıklar. Eserine Tuhfetü'l-Havâs ismini verdiğini de belirten yazar bu dibace kısmını bahsi geçen haminin övgüsü ile sonlandırır.
Bu durumda eser, Harîrî'nin Dürretü'l-Gavâss isimli eserinin alfabetik olarak düzenlenip Türkçeye tercüme edilmiş halidir.
Yazarın biyografisi için bk. "Defter-zâde, Seyyid Ahmed Le’âlî/Lâlî Çelebi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/defterdarzade-seyyid-ahmed-leali
Eserden Örnekler
[...] ammâ ba'd ilm-i lügat ki uknûm-ı cümle-i ulûm u fünûn ve tercümân-ı esrâr-ı her şerh ü mütûndur siyyemâ sûdâ-gerân-ı metâ'-ı girân-kadr-i tefsîre sermâye ve bâlâ-hâne-i refî'u'l-kadr-i hadîse mirkât-ı bülend-pâyedür. Lâ-cerem bu fenn-i celîle, üstâdân-ı kâr-gâh-ı sühendânî ve nakkâdânî-i hakâyık-ı ma'ânî ziyâde i'tinâ eyleyüp ezhâr-ı letâ'if ü esmâr-ı dekâyıkını iktitâf u ictinâ eylemekde mehâzim-i berâ'a ve ir'âf-ı mahâtim-i yerâ'a kıldılar... Pes bu asâbe-i bâ-asâdan üstâd-ı mû-şikâf-ı hirfet-i edeb Mevlânâ Harîrî ki ser-hayl-i dakîka-sencân-ı lügat-i Arabdur Dürretü'l-Gavâss fî Evhâmi'l-Havâss-nâm bir kitâb-ı bedî'u'ş-şân perdâhte-i kilk-i abîr-efşân eylemiş. Lâkin zülf-i anber-şikeni perîşân olup her mahall-i mazbûta bir zâbıta ve eczâ'-i makâsıd u evrâk-ı metâlibi behem-keşîde-i tertîb olmağa râbıta olmamağla ol sefîr-i âlem-mesîrden istintâk-ı merâm eylemek asîr olduğundan ol gencîne-i belâgatde güncîde olan cevâhir-i bedâyi'i dest-i endîşe ile çîde olup şüküfte-i ibâret-i pâkîze-i Türkâne ve dilkeş edâ-yı hoş-âyende-i Rûmiyâne ile harf-i hecâ üzere silk-i tertîe keşîde kılındıkdan sonra... (Le'âlî 73b-74a).
Kaynakça
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kılıç, Hulusi (1997). "Harîrî". İslâm Ansiklopedisi. C. 16. İstanbul: TDV Yay. 191-192.
Le'âlî. Tuhfetü'l-Havâs. Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar 3523, 73b-76b.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TERCEME-İ KASÎDE-İ TÂ'İYYE (DEFTERDAR-ZÂDE) | Defterdar-zâde, Seyyid Ahmed Le’âlî/Lâlî Çelebi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
2 | DEKÂYIKU'L-MÎZAN FÎ MEKÂDİRİ'L-EVZÂN (EŞREFZÂDE ALİ ÇELEBİ) | Eşrefzâde Alî Çelebi b. Hüsrev el-İznikî es-Saruhanî / Müellif-i Cedîd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
3 | ŞERH VE TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜR'E (LE'ÂLÎ ) | Defterdâr-zâde Seyyid Ahmed Le'âlî/La'lî Çelebi | Doç. Dr. Hamza KOÇ Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
5 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
6 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
7 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
8 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
9 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
10 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
12 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
13 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |