Müstakim-zâde Süleyman Sadeddin Efendi (d. Recep 1131/Mayıs-Haziran 1719 - ö. 10 Şevval 1202/14 Temmuz 1788) tarafından kaleme alınmış olan hattat tezkiresi. Müstakim-zâde, 1173/1759 yılında yazmaya başladığı Tuhfetü’l-Hattâtîn’i 1184/1770 temize çektiğini belirtmektedir (İnal 1928: 6). Kısa bir dibace ile başlayan ve ardından gelen mukaddime ile devam eden eserde müellif, burada “Fâtiha-i Sırr-ı Hadîs ü Kadîm” isimli bir başlığa yer vererek bir kırk hadis derlemesi oluşturmuştur. Bu başlıktan sonra “Resulullah Mustafa Muhammed Mahmud Ahmed” isimli bir başlık daha açarak burada Hz. Peygamber’in hat ile olan ilgisinden bahsetmiştir. Tuhfetü’l-Hattâtîn müellifinin “Tuhfe-i Kübrâ” şeklinde andığı birinci bölümünde, aklâm-ı sitte adıyla anılan sülüs, nesih, muhakkak, reyhani, tevki‘ ve rika hatlarıyla yazan 1697 hattatın biyografileri ve eserleri tanıtılmaktadır (26-598). Bu bölümden sonra, “Hâtimetü’l-Kitâb” bölümü gelmekte ve 33 “sânihâ” başlığı altında hat ilmi, hattın icrası, hat malzemeleri, harflerin çeşitleri ve noktaları, kadim hat çeşitleri, kâtiplerin sınıflandırılması, hocanın talebeye iyi davranması, üstadın elinin öpülmesi ve İmâd, İmam Suyûtî ve Yâkût gibi meşhur hattatlardan bahsedilmektedir. “Hâtimetü’l-Hâtime” başlığı altında ise çeşitli yönleriyle harfler değerlendirilmektedir (598-636). Ardından gelen “Tuhfe-i Sugrâ” yahut “Tuhfe-i Ta‘likiyye” isimli kısım, ta‘lik hatla yazan 1372 hattata ayrılmıştır (637-755). Eserde, toplam 2069 hattat biyografisi yer almaktadır. Müstakim-zâde, Tuhfetü’l-Hattâtîn’de, biyografisine yer verdiği hattatlar hakkında geniş bilgilere yer vermiş, onların eserleri ve kişilikleri ilgili yorumlar yapmıştır.

müellif, eserinde yer verdiği hattatlardan hayatta olanların meslekleri ve yaşadıkları yerlere dair bilgiler vermiş, vefat etmiş olan hattatların da isim, meslek, mizaç gibi çeşitli yönlerine işaret ederek kişinin ölümü ile ilişki kurarak bir anlatımda bulunmuştur. Kimi zaman da bir kelime veya bir beyitle tarih düşürerek hattatın ölümü tarihini vermiştir (Doğanay 2007: 138). Ayrıca müellifin, ilgili biyografilerde hat sanatıyla meşgul olan şairlerin yazı çeşitleri, harfler, noktalar, hokka, divit, kalem, kâğıt, mıstar, mürekkep, rih ve traş gibi hatta dair unsurların yer aldığı şiirlerinden örneklere eserinde yer verdiği görülmektedir (Güneş 2019: 164).

Eserin ikisi Mısır’da, ikisi Edirne’de, dördü de İstanbul’da olmak üzere tespit edilen sekiz yazma nüshası bulunmaktadır. Bunlar içerisinde, Ebu’l-Muhtar İbrahim Tahir b. Mustafa b. İbrahim tarafından müellifin müsveddesi esas alınarak istinsah edilen Murad Molla Kütüphanesi 1425 numaralı nüsha, en eski tarihli ve en muteber nüsha olarak kabul edilmektedir (Koç 2014: XXXVIII). İbnülemin Mahmud Kemal İnal, söz konusu nüsha ile birlikte Ali Emîrî Efendi Kütüphanesi 34 Ae Tarih 796, 797, 798, İstanbul Üniversitesi nekty 6194 ve Bahaeddin Ersin nüshalarını karşılaştırmış ve eserin başına Müstakim-zâde’nin hayatı ve eserlerinden bahsettiği bir bölüm ekleyerek eseri 1928 yılında İstanbul Devlet Matbaası’nda yayımlamıştır. Ayrıca eser, harf inkılâbının ilanından sonra eski harflerle basılan son kitaptır (Derman 2012: 352). Bu yayımın yanı sıra Tuhfetü’l-Hattatîn üzerine bir yüksek lisans tezi (Süsler: 2004), bir de Koç (2014) tarafından Murad Molla Kütüphanesi 1425 numaralı nüsha esas alınarak kitap çalışması yapılmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. "Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.  http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustakimzade-suleyman-sadeddin