Şemsî mahlaslı bir şair tarafından kaleme alınan Farsça-Türkçe manzum sözlük. Eserin müellifi olan Şemsî hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak şairin kaleme aldığı bir başka manzum sözlüğü olan Cevâhirü’l-Kelimât’ın eldeki en eski nüshasının 17. yüzyılda istinsah edilmiş olmasından hareketle bu yüzyıl veya öncesinde yaşadığı kabul edilebilir.

677 beyitten oluşan Tuhfe-i Şemsî, mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmış 94 beyitlik bir mukaddimeyle başlar. Şair Allah’a hamd ve Hz. Peygamber’e salavatta bulunduğu ilk 14 beyitten sonra “Sebeb-i Te’lif-i Kitâb” başlığı altında 15-73. beyitlerde eseri yazma sebebini açıklamıştır. Şemsî, Mevlana’nın Mesnevi’sinden, Saʻdî’nin Gülistân ve Bostan isimli eserlerinden ve Tuhfe-i Şahidî’den istifade ederek Tuhfe’sini yazdığını; eseri yazmaktaki asıl amacının da, Mevlevilerin dualarına mazhar olmak ve onları mutlu etmek olduğunu dile getirir (Düzenli ve Turan 2016: 123-24).

Tuhfe-i Şemsî’nin 95-677. beyitleri sözlük bölümüdür. Bu bölüm beyit sayısı 5 ile 9 arasında değişen 81 kıtʻadan müteşekkildir. Bu kıtʻaların tanziminde beş farklı aruz bahri ve altı farklı aruz kalıbı tercih edilmiştir. Her kıtʻanın son beyti taktiʻ beytidir. Bu beyitlerin ilk mısralarında kıtʻaların vezinleri, ikinci mısralarında ise veciz sözler söylenmiştir. Kelime karşılıklarının verildiği beyitlerde belli bir düzen gözetilmeksizin mastar, edat, zarf, isim, birleşik fiil ve zamir türlerinde yaklaşık 1850 Farsça kelimenin Türkçe karşılığına yer verilmiştir.

Tuhfe-i Şemsî’nin şimdilik tespit edilebilen tek nüshası, Konya Mevlana Müzesi Türkçe Yazma Eserler Bölümü’nde 3149 demirbaş numarasıyla kayıtlıdır. Bu nüshadan hareketle eserin şekil ve muhteva özellikleri üzerine değerlendirmelerin yapılıp çeviri yazılı metnine yer verilen bir makale yayımlanmıştır (Düzenli ve Turan 2016).

Şairin biyografisi için bkz. "Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-isfendiyarzade-semsi-ahmed