15. yüzyılın ünlü hekimi, birçok Türkçe ve Arapça kitabın yazarı Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî’nin kaleme aldığı değerli taşlar, kuvvetlendirici ilaçlar ve güzel kokularla ilgili mensur eser. Şirvânî 1427 yılının son günleriyle 1428 yılının ilk günlerinin birinde (Rebiülevvel 831) Osmanlı vezirlerinden Timurtaş Paşa’nın oğlu Umûr Bey’le sohbet ederken söz cevherlerden açılmış, Umûr Bey Şirvânî’den kendisinde bulunan Tîfâşî’nin Arapça Ezhârü’l-Efkâr fî-Cevâhiri’l-Ahcâr adlı cevhernamesini Türkçeye çevirmesini istemiştir. Ezhârü’l-Efkâr’ı inceleyen Şirvânî eseri beğenmemiştir. Onun sistem ve sıralamasını esas almış, çeşitli düzeltmeler yaparak ve başka kaynaklardan faydalanarak yeni bir eser yazmıştır. Tek nüshası Leipzig Senato Kütüphanesinde bulunan bu eser 25 ayrı cevherin anlatıldığı 25 bâbdan oluşmaktadır. Şirvânî, Cevher-nâme’yi 833/1429-30 yılında yeni ilavelerle genişleterek Tuhfe-i Murâdî adını vermiş ve Osmanlı hükümdarı İkinci Murâd’a takdim etmiştir. Cevher-nâme yalnız değerli taşlardan oluşmuşken bu eser mukavviyât ve ıtriyât bölümlerinin de eklenmesiyle bir mukaddime ve otuz iki bâbdan meydana gelmiştir. Eserde her bâb kendi içinde çeşitli fasıllara ayrılmaktadır. Yazar bu eseri cevher ilminin değerli kitaplarından ve şahsi tecrübelerinden istifade ederek bir araya getirdiği bilgilerle yazdığını belirtir. Eserde Tîfâşî, Aristo, Hoca Nasreddîn-i Tûsî, Belînâs, Ya'kûb bin İshak, Salmoya, Ebû Reyhân, Câlînôs, Şemseddîn-i Belhî vb. birçok Doğu ve Batılı bilim insanının eserinden alıntılar yapılmıştır.

Eserde cevherler çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Cevherlerin neden oluştuğu, madeninin nerede olduğu, adları, çeşitleri, suyu ve şekli bakımından iyisi ve kötüsünün nasıl anlaşıldığı, değeri, faydaları, cevheri bozan ve parlatan nesneler anlatılmaktadır. Yirmi beşinci bâba kadar yalnız bir cevherden bahsedilirken sonraki bâblarda birden çok cevher ile kuvvetlendirici nesneler ve güzel kokulara yer verilmiştir. Eserde şu cevher ve nesneler hakkında bilgi bulunmaktadır: İncü, ya'kût, zümürrüd, zeberced, la’l, benefş, becâdî, elmâs, aynü’l-hirr, pâdzehr, pîrûze, akîk, cez’, mıgnâtîs, senbâdec, dehne, lâciverd, mercân, şebe (sebec), cümşüt, hammâhân, yeşm, yasb, billûr, mînâ, çinî âlet, kehrübâ, ektemküt, talk, mühreler, balasân yağı ve ağacı, sakankûr ve diğer cinsel gücü artıran balıklar, balık dişi, âc, misk (müşk), anber, ûd, zebâd, kâfûr, sandal, nidd çeşitleri, müsellese, za'ferânlar, lehleheler, mutarrâlar, sukkü’l-miskler, râmekler, anberîneler, gâliyeler, zerîreler, abîrler, fetîller.

15. yüzyıl Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini taşıyan, sade bir dille yazılmış olan bu mensur eserin altı nüshası tespit edilmiştir (Argunşah 1999: 44-47). Tuhfe-i Murâdî, dört nüshası esas alınarak Mustafa Argunşah tarafından inceleme, karşılaştırmalı metin ve gramatikal dizin olarak yayımlanmıştır (1999).

Yazarın biyografisi için bk. “Şirvânî, Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sirvani-muhammed-bin-mahmudi-sirvani