TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ)
Osmanlı dönemi Yemen tarihi ve fethine dair el-Berkü’l Yemâni fi’l-Fethi’l-Osmânî adlı Arapça eserinin Türkçeye tercümesi
Kudsî, Abdullâh Efendi (d. ?/? - ö. 1130/1718)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ünlü Arap tarihçilerinden, eş-Şeyh Kutbüddîn el-Mekkî’nin (ö.1583), Yemen’i feth eden Sinan Paşa’nın isteği üzerine kaleme aldığı ve 1511-1582 yılları arasında şahit olduğu olayları kaydettiği el-Berkü’l Yemâni fi’l-Fethi’l-Osmânî adlı Arapça eserinin Türkçeye yapılan tercümesidir. Çok hacimli olmayan bu eser kısa bir hamdele ve salveleden sonra mütercimin eseri neden tercüme ettiğini ifade ettiği bir bölüm ile devam eder. Eserin bu bölümünde verilen bilgilere göre Kudsî, Mimar Sinan Medresesi'nde müderrislik yaptığı sıralarda (1708-1710), eş-Şeyh Kutbüddîn el-Mekkî’nin bahsi geçen bu eserini mütalaa ederken Yemen ile ilgili diğer kitaplarda yer almayan önemli hadiselerin bu kitapta yer aldığını fark eder ve bu eserin Türkçeye de tercüme edilmesi gerektiğine kanaat getirir (Yazar ve Bayram 2018: 29).

Sebeb-i tercüme bölümünden sonra eserin III. Ahmed’e sunulduğu dile getirilmiş ve ona ithafen kısa bir şiir yazılarak kaynak metnin tercümesine başlanmıştır. Kudsî, tercümesini gerçekleştirirken kaynak metne tamamı ile bağlı kalmayıp eseri kısaltarak düzenleyeceğini bizzat kendisi ifade etmiştir. Nitekim kaynak metin ile tercüme metin karşılaştırıldığında tercüme metnin kaynak metnin ancak üçte birini kapsadığı görülecektir. Kaynak metin, yaklaşık 400 sayfayı içeren 3 bölüm ve bir hatimeden oluşmaktadır. I. bölümde “Hicri onuncu asırdan Osmanlı’nın fethine kadar Yemen” başlığı altında 13 fasıl, II. bölümde “Osmanlı’nın fethedilmesinin başlangıcı” başlığı altında 37 fasıl, III. bölümde ise “Sinan Paşa’nın önderliğinde (Yemen’in) Osmanlılar tarafından fethedilmesi” başlığı altında 60 fasıl bulunmaktadır. Hatime bölümünde ise “Sinan Paşa’nın Mısır’a yönelmesi ve sonrasında da Tunus’u fethetmesi” başlığı altında 5 fasıla yer verilmiştir. Kudsî’nin ise Nuruosmaniye Kütüphanesi 4928/2 numarada kayıtlı 38 yapraktan oluşan yegâne nüshası, kaynak metinde yer alan bölümler ve fasıllara yer vermemiş olup yalnızca 9 başlıktan oluşmaktadır. Bu da tercüme metninin kaynak metnin hayli kısaltılmış şekli olduğunu göstermektedir (Yazar ve Bayram 2018: 29-30; Rababa 2013: 29).

Herhangi bir inşa iddiası olmadığı anlaşılan eserde sade bir dil ve anlatıma yer verildiği görülmektedir. 

Şairin biyografisi için  için bk. "Kudsî, Abdullah Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kudsi-abdullah-efendi

Eserden Örnekler


Zikr-i Vusûl-i Ferhâd Paşa be-İklîm-i Yemen

Dokuz yüz elli beş senesinde Ferhâd Paşa iklîm-i Yemen'e vâsıl ve Zübeyd Kal'ası'na dâhil oldukdan sonra techîz ü tertîb-i cüyûş idüp sâlifü'z-zikr Adnebîn Kalası üzerine varup kal'ayı muhâsara ve cebren ü kahran alup Alî bin Süleymân'ı katl eyledi. Ammâ bu esnâda ve ba'zı eşkiyâ-yı Arab'ın teba'iyyetiyle Câzân Kal'ası begi İbn Mehdî izhâr-ı şi'âr-ı bağy ü isyân itmegin üzerine asker ta'yîn idüp dokuz yüz elli beş senesi mâh-ı Şa'bânı selhinde muhârebe eyledüklerinde İbn Mehdî askeri münhezim olup İbn Mehdî'yi tutup katl idüp ... (Abdullâh Kudsî. Tercüme-i Berkü’l Yemâni fi’l-Fethi’l-Osmânî. Nuruosmaniye Kütüphanesi 4928/2. vr. 71b-72a).

Kaynakça


Rabbaa, Rababa (2013). Abdullah Kudsî ve Tercüme-i Durûb-ı Emsâl-i Arabiyye'si. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.

Yazar, Sadık ve Bayram, Rumeysa (2018). Abdullâh Kudsî’nin Tercüme-i Lutfu’t-Tedbîr fî Siyâsâti’l-Mülûk Tercümesi [İnceleme-Metin-Diliçi Çeviri-Tıpkıbasım]. İstanbul: Büyüyen Ay Yay.

Abdullâh Kudsî.Tercüme-i Berkü’l Yemâni fi’l-Fethi’l-Osmânî. Nuruosmaniye Kütüphanesi 4928/2.

Atıf Bilgileri


Yazar, Sadık. "TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ttercume-i-el-berku-l-yemani-fi-fethi-l-osmani-kudsi-abdullah-efendi. [Erişim Tarihi: 16 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
2 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
3 DÎVÂNÇE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
4 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
5 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
6 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
11 İRŞÂD-I EZKİYÂ Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
12 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Süleyman-zâde Mehmed Efendi Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN (AFÎF) Afîf, Ayvansaraylı Afîf Efendi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle