TİLKİ İLE KURT (HASAN)
manzum hikaye
Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov’un mesnevi nazım şeklinde yazdığı 64 beyitlik manzum hikâyesi. Hasan’ın bu eseri, 1893 yılında düzenlenmeye başlandığı bilinen gazellerin, rubai ve kıtaların bulunduğu Dîvân’ında “Temsil” bölümü başlığı altında Kendli ve Ayı, Şir vǝ Dovşan, Şir vǝ Siçan, At vǝ Eşşek gibi manzum hikâyeleriyle birlikte yer alır. Eser, Arap harfli Azerbaycan Türkçesinde kaleme alınmıştır. Tilki ile Kurt manzum hikâyesi, ormanda birbiriyle karşılaşan Tilki ile Kurt’un hikâyesidir. Kurnaz tilkinin saf kurdu nasıl kandırdığı anlatılır. 

Ormanda tuzak kurmayı meslek edinen yaşlı bir köylü, yine bir gün ormanda tuzak kurar ve beklemeye başlar. Tuzaktaki ciğeri gören aç tilki düşünmeden çukura atlar ve kapana kısılır. Uzun bir süre kurtulmak için çırpınan tilki ne yapsa da tuzaktan çıkamaz. En sonunda ölü taklidi yapmaya karar verir. Tilkinin öldüğünü sanan adam onu tuzaktan çıkarır. Kurnaz tilki tuzaktan çıkarıldığını anlar anlamaz, hızlıca oradan uzaklaşır. Daha sonra gezerken bir kurda rastlayan tilki, onun aklını çelip kurdu, ciğerin olduğu o tuzağa götürür. Çukura inen kurt, ciğerle ayrı düşer. Ciğeri ise oruçlu olduğunu söylemesine rağmen tilki yemektedir. Kurdun aklı başına gelip veryansın etse de iş işten geçmiştir. 

Mirza Hasan’ın bu eserinin konusu, kadim Hint masalı Kelile ve Dimne’den alınmıştır. Bu hikâye tıpkı Kelile ve Dimne’deki gibi bir anlatıcıyla başlar. Anlatıcı, köyün ileri gelenleridir ve hikâyeyi rivayet ederler. Hikâyenin sonuna doğru bir beyitte “Eşit, oğlum, bu mәsәli Hәsәndәn / İstәmә doğruluq hәr bir yetәndәn” diyerek yazar mahlasını verir ve asıl anlatıcının da kendisi olduğunu belirtir. Yine fabl türünün ve manzum hikâye türünün özelliklerinden olan anlatılan hikâyeden bir ders çıkarma, eleştirme ve düşündürme eylemlerine vurgu, bu hikâyenin son beytinde "Xülasә, söz budur, axir-i kәlam / Yalana inanmaz aqil vәssәlam" cümlesiyle nasihat şeklinde verilir. Eserde her söylenene inanılmaması gerektiği ve akıllı olanın her söylenene inanmadığı bu beyitle de vurgulanmış olur.

Eser, her ne kadar manzum hikâye olsa da içinde ana karakterlerin hayvanlar olması ve eserde intak (konuşturma) ve teşhis (kişileştirme) sanatlarının sıkça kullanılması, onun fabl türünün de özelliklerini taşıdığını gösterir. Nitekim manzum hikâyede tilki “kurnaz ve hilekârlığı”, kurt ise “saflığı ve dürüstlüğü” temsil etmektedir. Tilki ile Kurt manzum hikâyesinde çevre tasviri neredeyse yer almaz. Hikâyede Arapça ve Farsça kelimeler bulunsa da eserin dili oldukça sadedir. Nesreddin Garayev, Mirza Hasan’ın manzum hikâyelerinde Kasım Bey Zakir’in etkisi olduğunu söyleyip Mirza Hasan’ın Tilki ile Kurt hikâyesi ile birlikte Şir vǝ Dovşan adlı manzum hikâyesinin mazmunca Zakir’in temsillerine çok yakın olduğunu belirtir.

Şairin biyografisi için bk. "Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasan-ali-oglu-karabagi-yuzbasov 


Eserden Örnekler


Nəql edirlər kənd əhli hǝmişǝ

Tələ qurmaqlığı etmişdi pişə.


Bükülmüşdü beli, düşmüşdü dişi,

Tələ qurmaq həmişə idi işi.


Çox mahir olmuşdu haman peşədə.

Bir gün tələsini qurdu meşədə.


Saz edib tələni, eylədi pәrgar

Tələnin içində qoydu bir ciyar (Garayev 1973: 125).

Kaynakça


Garayev, Nǝsrǝddin (1973). Mirzǝ Hǝsǝn Garabaği Seçilmiş Əsǝrlǝri. Bakı: Elm Nǝşriyyatı.

Garayev, Nǝsrǝddin (2000). Mirzǝ Hǝsǝn Garabaği Yüzbaşov Seçilmiş Əsǝrlǝri. Bakı: Şuşa Neşriyyatı.

https://tr.wikipedia.org/wiki/Manzum_hik%C3%A2ye


Atıf Bilgileri


Erenbaş Pehlivan, Seher. "TİLKİ İLE KURT (HASAN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tilki-ile-kurt-hasan. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Öğr. Gör. ÖZLEM KAHRAMAN
Görüntüle
2 KÖYLÜ İLE AYI (HASAN, ALİ OĞLU KARABAĞÎ YÜZBAŞOV) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
3 ASLAN ile FARE (HASAN, ALİ OĞLU KARABAĞÎ YÜZBAŞOV) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
4 AT İLE EŞEK (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
5 RESM-İ VİLAYET-İ KARABAĞ VE ŞEHR-İ ŞİŞE (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Öğr. Gör. ÖZLEM KAHRAMAN
Görüntüle
6 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Ali Akber Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 DÎVÂN / DÎVÂN-I KASÂİD Ü GAZELİYYÂT (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
8 KİTÂBÜN-NASÂYİH (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 KİTÂB-I MAKTEL (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 DÎVÂN (DİLSÛZ) Dilsûz, Muhammed Emîn Prof. Dr. Yakup POYRAZ
Görüntüle
11 [DÎVÂN] (ANDELÎB) Andelîb Karacadağî Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
12 GÜLŞEN-İ İRFÂN (FAKÎR) Fakîr, Hacı Ağa Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 SA’LEBİYE (HALHÂLÎ) Halhâlî, Muhammed Bâkir Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
14 DÎVÂN (HEYRÂN) Heyrân, Heyrân Hanım Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
15 RİYÂZU’L-KUDS (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Dr. Sultan Şenödeyici
Görüntüle