Anadolu sahasında Edirneli Sehî Bey'in Tezkiresi (1538)’nden sonra yazılmış ikinci tezkire. Latifi, tezkiresini l546 tarihinde tamamlamıştır. Yazıldıktan sonra devrin padişahı Kanunî Sultan Süleyman (ö.1566)'a takdim edilen Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü'n Nuzamâ, mukaddime, üç fasıl ve hâtime bölümlerinden oluşmaktadır. Tezkiredeki toplam şair sayısı 334'tür.

Tezkiretü'ş-Şu'arâ'nın mukaddime bölümü; besmele, hamdele ve salvele ile başlar. Önce "Der-beyân-ı fazîlet-i kelâm-ı mevzun.." başlığı altında şiirin faziletleri anlatılır. Şiirin tarihini Hz. Âdem'le başlatan Lâtifî, ilk şiirin Hz. Âdem tarafından oğlu Habil'in kardeşi Kabil tarafından öldürülüşü üzerine söylenmesiyle ortaya çıktığını ileri sürer. Latifî daha sonra "Der beyân-ı illet-i şi'r-guften-i şu'arâ.." başlığı altında, şairlerin şiir söyleme sebeplerini anlatır. Tezkire yazarı, "Şairlerin dili cennetin anahtarıdır." sözüyle başladığı bu bölümde, aslında şairin esas görevinin güzellerin ve güzelliklerin yaratıcısı, hüsn-i mutlak olan Allah (c.c.)'ı övmek olduğunu belirtir. Sonunda söz devrin padişahına getirilerek onu övmenin bir borç olduğu vurgulanır. Tezkiretü'ş-Şu'arâ'nın yazılış sebebi, "Sebeb-i te'lîf-i kitâb..." başlığı altında açıklanır. Yazarın hayatına dair bazı bilgileri de ihtiva eden bu bölüm, tezkirenin en önemli kısımlarından birisidir. Eserin Mukaddime bölümü içerisinde en dikkate değer kısımlarından birisi de "Der beyân-ı merâtib-i aksâm-ı şu'arâ" başlığını taşır.

Latifî, tezkiresine aldığı şairleri hangi ölçülere göre seçtiğini ve bunları seçerken karşılaştığı güçlükleri anlatırken bir bakıma divan şiirinin poetikasına ışık tutacak görüşler sergiler. Şiir ve şaire yönelik değerlendirmeler ve değerlendirme yöntemleri de bu bölümün muhtevasını oluşturur. Bu kısımda şiir ve şaire dair söyledikleri ile Latifî, çağının edebî anlayışlarını ortaya koymakla kalmamış, sahip olduğu eleştirel bakış açısıyla da günümüzde hâlâ geçerli olan edebiyat telakkilerine öncülük etmiştir.

Tezkiretü'ş-Şu'arâ'nın bundan sonraki kısımları da üç fasıl halinde şairlere ayrılmıştır. Birinci fasılda Anadolu'da yetişmiş veya Anadolu'ya gelip Rûmîlikle şöhret kazanmış 13 şeyh şair bulunur. İkinci fasıl, Osmanlı ülkesinde şiir söyleyen 7 şair sultana ayrılmıştır. Tezkirenin üçüncü faslında Latifi, Anadolu'da şiirle şöhret bulan 314 şairin hayatı, eserleri ve şiirlerine dair bilgiler verip değerlendirmelerde bulunur. 

Latîfî'nin bu eseri, getirmiş olduğu tertip sistemi, şairlere ve bunların şiirlerine dair edebî tenkit ve değerlendirmelerdeki objektiflik ve duygusallıktan uzak, isabetli yorumlarla orijinal bir eserdir. Tezkire yazarı, şairlerin gerçek kıymetlerini -bulundukları sosyal statüler ne olursa olsun- açıkça ve çekinmeden belirtmiş, koyduğu ölçülerle her şaire layık olduğu kadar değer vermiştir.

Tezkiretü'ş-Şu'ara’nın şekle ait en önemli özelliklerinden birisi; şairlerin alfabetik bir sistem içerisinde verilmiş olmasıdır. Ancak Latifî'nin tezkiresini diğer tezkireler arasında oldukça saygın ve önemli bir konuma getiren diğer sebepler daha ziyade muhtevaya aittir. Bunlardan birisi, Latifi’nin şairler için getirdiği ölçü fikridir. Gerek şairin hayatı ve eserlerine dair biyografik bilgi ve değerlendirmelerde ve gerekse örnek seçtiği şiirlerde Latifi’nin araştırma ve inceleme sonucu hükümler verdiği, klişe laflar etmediği açıkça görülür.

Tezkiretü'ş-Şu'arâ, genelde sade bir dile sahiptir. Bununla birlikte eserin dilindeki bu sadelik, asla basitlik değildir. Okuyucu daha ilk bakışta bu anlatımın usta bir kalemden çıktığını anlamakta zorluk çekmez. Zira Latifî, kendine özgü üslûbu olan bir yazardır. Kelime hazinesinin son derece zengin oluşu, dolayısıyla dile olan hakimiyetini de sağlamıştır.

Klâsik edebiyatımızın tezkire yazma geleneği içerisinde şekil ve muhteva yönünden olduğu kadar, edebî değerlendirmeleri açısından da Latifî Tezkiresi aşılamamış ve bu sahadaki öncü durumunu her zaman korumuştur.

Tezkire üzerinde yapılan araştırma ve incelemeler sonucunda eserin 19’u yurt dışında olmak üzere toplam 97 yazma nüshası tespit edilmiştir. Latifî Tezkiresi üzerinde, Rıdvan Canım tarafından yapılan ve eserin tenkitli metnini ortaya koyan doktora çalışması dışında bugüne kadar yapılan inceleme ve araştırmalar şunlardır: Eser, Ahmed Cevdet tarafından hazırlanan matbu nüshası dışında iki defa Almancaya çevrilmiş (Charbet 1800, Rescher 1950), ABD’de eserin eleştirel yönünü konu alan bir doktora çalışması yapılmış (Andrews 1970), Türkiye’de yine eserin eleştirel yönünü esas alan doktora ve yüksek lisans çalışması düzeyinde akademik çalışmalar gerçekleştirilmiştir (Gür 2009, Kaplan 2018). Latifi’nin hayatı ve edebî kişiliği ve eserleri üzerinde yapılan bir doktora çalışması ( Sevgi 1987) dışında yine eser üzerinde yapılan bir “sentaks çalışması” (Alyılmaz 1968) ve Mustafa İsen tarafından hazırlanan tezkirenin sadeleştirilmiş bir baskısı bulunmaktadır (1990).

Yazarın biyografisi için bk. "Latîfî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/latifi