19. yüzyılın önemli devlet adamlarından Şeyhülislâm Ârif Hikmet tarafından kaleme alınmış ve telif tarihi belli olmayan şairler tezkiresi. 1000/1592-1252/1836 tarihleri arasında yetişen şairlere ait biyografilerin yer aldığı tezkire, hurûf-ı hecâ tertibine göre yazılmıştır. Tezkirenin ilk sayfasında Ali Emîrî’nin düştüğü bir nota göre eser tamamlanamamıştır. Tezkirede bazı şairlerin biyografileri olmaksızın sadece isimlerinin yer alması ve tezkire sonundaki şairler listesinde isimleri bulunan şairlerin tamamının tezkire metninde bulunmaması Ali Emîrî’nin bu ifadelerini doğrular niteliktedir.

Tezkirede toplam 210 şairin biyografilerinden bahsedilmektedir. Eserin giriş bölümüne diğer şair tezkirelerinden farklı olarak mukaddime kısmına yer verilmeden devrin hükümdarı III. Selîm’in bir na’tiyle başlanır. Hemen akabinde ise III. Selîm’in biyografisi verilir ve tezkire, Himmet adlı şairin biyografisi ile sonlandırılır. Eser, her ne kadar müsvedde halinde olsa da özellikle 19. yüzyıl Osmanlı şairlerinin biyografileri için önemli bir kaynaktır.

Tezkireci, kimi şairlerin biyografileri hakkında ayrıntılı bilgi verirken kimileri içinse sadece tek bir cümlelik bir ifadeye yer vermiştir. Tezkire metninde bazı şairlerin biyografilerinden hemen sonra boş bırakılmış kısma, o şaire ait Şefkat Tezkiresi’nden sonradan alınmış şiirler eklenmiştir. Tezkirenin en önemli özelliklerinden birisi de Anadolu dışında Kandahar, Revan, Buhara, Kırım vb. şehirlerde yaşayan toplam 50 şair hakkında bilgi vermesidir.

Şeyhülislâm Ârif Hikmet, tezkiresini yazarken birçok yazılı ve sözlü kaynaktan yararlanmıştır. Tezkirecinin bir taraftan şair olması diğer taraftan da bir devlet adamı olarak şairleri himaye etmesi yaşadığı konağı devrin önemli bir kültür merkezi haline getirmiştir. Bu edebiyat meclisleri tezkireciye şairlerden kendileri ile ilgili birebir bilgi alma fırsatı vermiştir. Anadolu dışında yaşayan şairler hakkında ise arkadaşlarının bilgisine başvurmuştur. Tezkirede yazılı kaynak olarak Sâlim, Safâyî, Râmiz, Riyâzî tezkireleri ile Na’imâ Târîhi ve Müstakîm-zâde’nin Şâhidü’l-Müverrihîn ve Mecelle adındaki eserlerinin isimleri geçer. Şairlerin mesnevileri ve divanları ile vefatlarına düşülen tarih manzumeleri tezkirede kullanılan diğer yazılı kaynaklardır.

Tezkirenin elde bulunan tek nüshası, İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Bölümü’ndedir. Tezkire üzerinde bir yüksek lisans (Çınarcı 2007) ve iki farklı kitap çalışması yapılmıştır (Erdem 2014, Çınarcı 2019) .

Müellifin biyografisi için bk. “Şeyhülislâm Ahmed Ârif Hikmet”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hikmet-seyhulislam-ahmed-arif