- Yazar Biyografisi (TEİS)
Nevvâb, Mir Möhsün - Madde Yazarı: Prof. Dr. Vüsale MUSALI
- Eser Yazılış Tarihi:1309/1891
- Yazıldığı Saha:Azerbaycan
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Farsça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tezkire
- Yayın Tarihi:08/01/2022
TEZKİRE-İ NEVVÂB (NEVVÂB)
tezkireNevvâb, Mir Möhsün (d. 1249/1833 - ö. 1337/1919)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şair, tezkireci, ressam, nakkaş, hattat, astronom, eğitimci olarak tanınmış Mir Möhsün Nevvâb’ın eseri. Tezkiredeki biyografiler Farsça, şiir örnekleri ise hem Farsça hem de Türkçedir. Karabağ şairlerini ihtiva eden ve mahalli özellik taşıyan bu eser, belli ölçüde düzensiz bir şekilde tertip edilmiştir (Musalı 2012). Nevvâb, tezkirenin yazılma sebebini açıklarken din kardeşlerinin isteği üzerine Karabağ şairlerinin aziz isimlerinin, onların hayat yolunun toplanarak tezkire tertip edilmesini rica ettiklerini eserin ön sözünde belirtmiştir (Nəvvab 1980).
Tezkireci, eserini üç bölüme ayırmıştır. Birinci kısımda hayatta olmayan 35 şairden bahsedilmektedir -“Merhum Karabağ şairlerinin hayatı ve şiirlerinden ihtisarla verilmiş parçalar”. Tezkirenin ikinci kısmında hayatta olan 56 şairin biyografisi ve eserlerinden örnekleri ihtiva ediyor - “1309 yılına kadar hayatta olan Karabağ şairlerinin hayatı ve şiirleridir”. Eserin üçüncü kısmı kitabın hatimesini teşkil ediyor. Tezkirenin bu bölümüne mizahi şiirler ve bazı sebepler dolayısıyla önceki bölümlerde isimleri yer almayan 14 Karabağ şairi hakkında çok kısa bilgi eklenmiştir. Bunun yanı sıra buraya Kafkas şairlerinin biyografileri (54 şair) ilave edilmiştir.
Nevvâb, “Kafkas şehirlerindeki şairlerin hayatta olup olmamaları fark etmeksizin, isimleri, mahlası ve bulundukları yerin ismi” başlığı altında açıklamada bulunmaktadır: “... Karabağ şairlerinin ahvali ve şiirlerini topladıktan sonra Kafkas şairlerinin de ahvali, nesebi ve şiirlerini toplamak istediğini, bu tezkireye dâhil ederek zamane ariflerinin ve devran şairlerinin huzuruna iletmek istemiştir. Fakat bazı engeller yüzünden kendi amacına ulaşamadığını dile getirmiştir (Nəvvab 1980: 1048). Tezkirenin bu kısmında Şamahı (21), Gence (12), İrevan (6), Ordubad (3), Derbend (3), Bakü (2), Kuba (1), Lahıc (1), Lenkeran (1) şairleri hakkında bilgiler aktarılmıştır.
1891 yılında tamamlanan Tezkire-i Nevvab’ın müellif nüshası Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Elyazmaları Enstitüsünde (M – 67) bulunmaktadır. Eser 1913 senesinde Bakü’de yayınlanmıştır. Tezkire, Nasreddin Karayev tarafından Fars dilinden Azerbaycan Türkçesine tercüme edilmiştir. Bu tercüme Elyazmaları Enstitüsünde Nasreddin Karayev’in şahsi arşivinde muhafaza edilmektedir (Nəvvab 1980).
Yazarın biyografisi için bk. "Nevvâb, Mir Möhsün". Türk Edebiyatı İsimler Sözllüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevvab-mir-mohsun
Eserden Örnekler
Merhum Kasım Bey Zakir Hındırıstanî
Kasım bey Karabağ’ın beyzadelerindendir. O merhumun doğduğu yer Hızristan köyüdür, yaşadığı yer ise Şuşa kalesi. 1259 yılında hayattaydı ve ben onu gördüğümde takriben 55 yaşlarındaydı. 1271 yılında vefat etmiştir. Hoş yüzlü, beyaz tenli, uzun boylu, ince kametli, mavi gözlüydü. Her zaman benim Kur’an dersleri okuttuğum mektebin karşısında otururdu. Her defasında da elinde kâğıt ve kalem olurdu ve şiir yazardı. Çoğu zaman ince hicivler söylerdi. Türkçe ve Farsça kaside, gazel, muhammes: dörtlükler yazarak herkese verirdi. Merhumun mahlası Zakir idi. Hâlihazırda onun şiirleri perakende şekilde toplanmış ve malumdur. Fakat Divan’ı yoktur. Aşağıda yazılan şiirler onun tabının mahsulüdür.
Zakir’in koşması
Sifariş etmişem bâd-ı sabâdan
Gören derdim o canane deyer mi?
Dolanıp başına misl-i pervane
Od tutuban yana yana deyer mi?
Bu mükedder dil-i zâre geçdiyin
El çekmeyib vare-vare geçdiyin
Uzun iller günü kara geçdiyin
Siyeh zülf-i perişane deyer mi?
Seg rakibden meclis olanda hâlî
Çekip bir kenare çeşm-i gazali
Üzün temennası, lebin hayali
Bînevânı salıb kana deyer mi?
[...]
Zakir’im kûyundan avareyim men
Kâr ü şuglüm olup nâle vü şiven
Yâd eyleyib bir yol, Ya Rab, göresen
“Harda kaldı o divane”, - deyer mi? (Nəvvab Mir Möhsün 1980: 75).
Kaynakça
Nevvâb, Mir Möhsün (1913). Tezkire-i Nevvab. Bakü: Orucov kardeşleri.
Nəvvab Mir Möhsün Ağamirzadeyi-Qarabaği (1980). Təzkireyi-Nəvvab. Tərcümə edəni: Nəsrəddin Qarayev // AMEA Əlyazmalar İnstitutu elmi arxiv. N.Qarayevin şəxsi arxivi. Qovluq 175, 176, 152,153, 154, 155.
Qarayev, Nəsrəddin (2012). XIX əsr Azərbaycan ədəbi məclisləri. Bakı, Elm və təhsil.
Musalı, Vüsalə (2012). Azərbaycan təzkiərçilik tarixi. Bakı: Elm və Təhsil.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TÜRKÇE DÎVÂN (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
2 | FARSÇA DÎVÂN (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
3 | ŞEMSÜ’L-HİDÂYE (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
4 | BAHRÜ’L-HÜZEN (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
5 | KENZÜ’L-MİHEN (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
6 | KİFÂYETÜ’L-ETFÂL (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
7 | BÂTILÜ’S-SİHR (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
8 | NÛRÜ’L-ENVÂR (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
9 | VUZÛHÜ’L-ERKÂM (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
10 | PENDNÂME / NASİHATNÂME (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
11 | KEŞFÜ’L-HAKÎKA (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
12 | ŞERH-İ USTURLAB (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
13 | MAZLÛMNÂME (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
14 | KİTÂB-I ZİYÂ’Ü’L-ENVÂR DER ZİKR-İ TÂİFE-İ BÂBİYYE VE AHBÂBİYYE (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
15 | MEZÂMİR (NEVVÂB) | Nevvâb, Mir Möhsün | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ÂCİZ) | Âciz, Ali Akber | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN / DÎVÂN-I KASÂİD Ü GAZELİYYÂT (DÎDE) | Dîde, Mirza Nasrullah | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
18 | KİTÂBÜN-NASÂYİH (DÎDE) | Dîde, Mirza Nasrullah | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂB-I MAKTEL (DÎDE) | Dîde, Mirza Nasrullah | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (DİLSÛZ) | Dilsûz, Muhammed Emîn | Prof. Dr. Yakup POYRAZ |
Görüntüle | ||
21 | [DÎVÂN] (ANDELÎB) | Andelîb Karacadağî | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
22 | GÜLŞEN-İ İRFÂN (FAKÎR) | Fakîr, Hacı Ağa | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
23 | SA’LEBİYE (HALHÂLÎ) | Halhâlî, Muhammed Bâkir | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
24 | DÎVÂN (HASAN) | Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov | Öğr. Gör. ÖZLEM KAHRAMAN |
Görüntüle | ||
25 | TİLKİ İLE KURT (HASAN) | Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov | Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan |
Görüntüle |