Nazmî-zâde Murtazâ’nın Bağdat civarında gömülü bulunan velilerin hâl tercümelerinden/biyografilerinden oluşan eseri. Nazmî-zâde, mukaddime bölümünde eseri Bağdat valisi İbrahim Paşa’nın isteği üzerine kaleme aldığını belirtir. Eser, Bağdat ve civarında yaşamış velilerin, âriflerin, sufilerin hayatlarını, davranışlarını, düşüncelerini ve kerametlerini anlatır. Eserde ikisi peygamber 182 isim ele alınmıştır.

Nazmî-zâde, her evliyanın anlatımına secili sözlerle başlar ve onun aile bağını kısaca anlatır. Ardından velinin hayatına değinip hâlleri, davranışları, kerametleri, sözleri, düşünceleri ve hakkında söylenen sözleri aktarır. Eserde duruma göre söylenmiş 21’i Arapça, 28’i Farsça ve 14’ü Türkçe olmak üzere 63 manzume de bulunmaktadır.

Eser oluşturulurken Feridüddin Attar’ın Tezkire-i Evliyâ adlı eserinde anlattığı Bağdatlı evliyalarla ilgili bilgilerden yararlanılmıştır. Bunun yanı sıra Bağdatlı veya Bağdat’ta yaşamış ve mezarı orada bulunan evliyalar anlatılırken o zatlarla ilgili bilgiler içeren Câmiü’s-Siyer, Şevâhidü’n-Nübüvve, Ravzatü’l-Ebrâr, Nefehâtü’l-Üns, Savâᶜik, Ravzatü’s-Safâ, İstiâb, Delâyilü’n-Nübüvve, Hayâtü’l-Hayavân, Hadîkatü’s-Süᶜadâ, Ravzatü’ş-Şühedâ, Gülşenü’ş-Şühedâ, Tabakât-ı Şa’rânî, Târih-i Hatib, Târih-i Yâfi’î, Târih-i Taberî, el-Lüm’a, Şerh-i Hemziyye-i İbni Hacer, Târih-i İbni Hallikân, Târih-i Nı̇şâbur, Şerh-i Mesnevî-i Kâşifî, Tabakât, Esmâ’ü’r-Ricâl gibi kaynak eserlerden faydalanılmıştır (Güngör 2017).

Tezkire-i Evliyâ-i Bağdâd, 1077/1666 yılında Bağdat valisi Uzun İbrahim Paşa adına yazılmıştır. 1092/1681’de Bağdat’ın başka bir valisi olan İbrahim Paşa’nın isteği üzerine de genişletilmiştir. Yurt içi ve yurt dışı Kütüphanelerde 37 yazma nüshası bulunmaktadır. Esere dair bir doktora çalışması yapılmıştır (Güngör 2017). Eser, Seyyid Ahmed b. Hâmid el-Fahrî el-A’recî tarafından Arapçaya çevrilmiş ve daha sonra da bu çeviri Safâeddin Îsâ b. Mûsâ el-Bendenîcî tarafından eklemelerle genişletilmiştir (İmâd Abdüsselâm Raûf 1983).

Yazarın biyografisi için bk. “Murtazâ, Nazmî-zâde Seyyid Murtazâ Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/murtaza-nazmizade-seyyid-murtaza