TEVHİD-İ ZÂT' (CÂHİDÎ)
tevhide dair
Câhidî, Ahmed (d. ?/? - ö. 1070/1659)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Câhidî'nin tasavvuf öğretimi ile ilgili eseri. Arap alfabesi ile yazılmış  olan Tevhîd-i Zât’ta şu konular ele alınmıştır: Taharet, abdest, namaz, zekât, savm, hac, gazâ; kalbin terbiyesi, rûh tahliyesi, şeyhe intisabın gerekliliği; şeyhlik, sâlik olmak; zikir, tarîkat âdâbı, ulemânın sülûkü (Çamlıca 2006: 24- 25).

Câhidî, Tevhîd-i Zât adlı eserini halkın anlayacağı bir üslupla kaleme almıştır. Dinî kavramları halka öğretmek amacıyla hareket etmiş, soyut kavramları somutlaştırmıştır. Halkın anlayacağı bir üslup tercih etmenin etkisiyle çoklukla örnekler vermiş, tahkiye metodunu kullanarak tipleri hayvanlara teşbih etmiştir (Coşkun 2005: 15).

Tevhid-i Zât'ın 6 yazma nüshası vardır. Bu nüshalar; Süleymaniye Kütüphanesi İbrahim Efendi Bölümü 350, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar Bölümü 2141, Süleymaniye Kütüphanesi Uşşâkî Tekkesi Bölümü 119, 294, 334 numarada kayıtlıdır. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesindeki nüsha ise henüz kataloğa işlenmemiş ve numarasızdır (Çamlıca 2006: 20). Bu nüshalardan Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi Bölümü 350 ve Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar Bölümü 2141’de sadece Tevhid-i Zât bulunurken, diğerlerinde yazarın Kitâbu’n- Nasîha adlı eseri de vardır.

Tevhîd-i Zât üzerine akademik olarak iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Coşkun 2005, Çamlıca 2006). Bu tezlerde yazma nüshalarda da birlikte yer aldığı Kitâbu’n- Nasîha da bulunmaktadır. Tevhîd-i Zât kitap olarak henüz yayımlanmamıştır.

Câhidî'nin biyografisi için bk. "CÂHİDÎ, Ahmed". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cahidi-ahmed

Eserden Örnekler


Biline ki, tevhîd Allah Teâlâ’yı cem’i eşyâdan münezzeh görmektir, vücûd-ı mutlaktır, mâhiyyete ârıza olmaz, vahdâniyyette şerîki yoktur, birdir demektir. Ammâ Ehad ismi dörtdür, biri fiildir ve biri ism-i zâtidir ve biri sıfatıdır ve biri hüviyyet-i bahridir, kimi nûr-ı mutlaktır. İmdi bu dört; cem’-i mutlakadır, münezzehtir. Zîrâ sıfat-ı nefsîdir, bu dört vahdet Zât-ı Bâri’ye delâlet eder, ancak gayriye delâlet etmez, zatından gayriye. Meselâ; mevcudluk ve kendi zâtıyla kâim olmaklık ve vâhidlik ve hâlikıyyet. Bunlar hemen zât-ı Bâri’ye delâlet eder, gayriye etmez. Hakk Teâlâ’nın fiiline hiçbir kimse kâdir olmaz. Şerîki yoktur, kadîmdir bu kâinât O’nun mahlûkudur ve cümle eşyâ fânidir, mevcûd-ı hakîkî degildir. Hakk Teâlâ’dır ki, dâimü’l- bekâdır diye, diliyle ikrâr etmektir ve gönül birle inanmaktır (Çamlıca 2006: 144- 145). 

Kaynakça


Aydın, Abdullah (2013). “Câhidî, Ahmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com [Erişim Tarihi: 26.01.2022].

Coşkun, Şerife Saygın (2005). Ahmed Câhidî ve Kitâbu’n-Nasiha Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.

Çamlıca, Orhan (2006). Ahmed Câhidî’nin Nasihatnâme ve Tevhid-i Zât Adlı Risalelerinin Tahlili. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


AYDIN, ABDULLAH. "TEVHİD-İ ZÂT' (CÂHİDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tevhid-i-zat-cahidi. [Erişim Tarihi: 04 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CÂHİDÎ) Câhidî, Ahmed Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
2 KİTÂBU’N-NASÎHA (CÂHİDÎ) Câhidî, Ahmed Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
3 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
5 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
6 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
7 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
8 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
11 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
12 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle