II. Bayezid (ö. 1512) döneminde devşirme olarak saraya intisap eden, Yavuz Sultan Selim (ö. 1520)’in yanında yetişerek çeşitli hizmetlerde bulunan ve Kanunî Sultan Süleyman (ö. 1566) zamanında aşama kaydederek vezîriâzamlık yapan Lütfî Paşa (ö.1563)’nın Türkçe tertip ettiği Osmanlı tarihi ile ilgili olaylardan bahseden, en tanınmış eseri. 

Mayıs 948/1541 de Kanunî Sultan Süleyman’ın kız kardeşi Şah Sultan ile evliliği son bulunca veziriazamlıktan uzaklaştırılan Lütfî Paşa, hac vazifesini yerine getirdikten sonra Dimetoka’daki çiftlik evine yerleşmiş ve ömrünün geri kalan günlerini burada eser telif ederek geçirmiştir. Şair ve devlet adamı vasıflarını üzerinde barındıran Paşa Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı eserini de inzivaya çekildiği bu süre zarfında yazmış olmalıdır. Çeşitli kademelerde görevleri dolayısıyla devlet bürokrasisi içerisinde bulunmuş olması müellifin dönemin tarihi ve siyasi olaylarını iyi analiz etmesine imkân tanımıştır. Bu sebeple eserde kaydedilmiş olan bilgiler son derece değerlidir ve esere ayrı bir önem kazandırmaktadır. İ. Hakkı Uzunçarşılı, Lütfî Paşa’nın Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı eserini nitelik açısından on altıncı yüzyılın önemli bir tarihi eseri olarak görmektedir. İ. Hami Danişmend de Peşte muhasarasında bu eserin dönemin müstesna kıymetli kaynağı olduğunu belirtmektedir.

Allah’a hamd ve şükür dile getirilerek başlanan Tevârîh-i Âl-i Osmân’ın mukaddimesinde eserin yazılış sebebi bulunmakta, bunun yanı sıra müellifin hayatı ve eserleri hakkında bilgiler yer almaktadır. Bölümler içerisinde Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 961/1554 senesine kadar olan Osmanlı tarihi kaydedilmiştir. II. Beyazid’in son dönemlerine kadar olan dönem isimleri verilen veya verilmeyen bazı kaynaklardan istifade edilerek yazılmıştır. Devamı ise müellifin yaptığı devlet görevleri sırasında gördüğü, duyduğu yahut bizzat tanık olduğu olayların aktarımına dayanılarak meydana getirilmiştir. Eserde müellifin kendi bilgi ve gözlemlerine dayanılarak verilen bilgiler muasır tarihçilerde bulunmayan orijinal kısımlardır.

Tevârîh-i Âl-i Osmân’da olayların tarihleri kimi zaman yıl, kimi zaman ay-yıl, kimi zaman da gün-ay-yıl olarak verilmiştir. Hadiselerin günün hangi vaktinde gerçekleştiğini belirttiği de görülmektedir. Kaydedilen konulara uygun düşen ayet, hadis ve atasözleri kullanılarak anlatım zenginleştirilmiştir. Ayrıca metin içerisinde olaylara uygun düşen yerlerde şiirlere yer verilmiştir. Bunlar arasında  müellife ait şiirler de vardır.

Birçok makamda görevde bulunmuş Lütfî Paşa’nın eğitimi ve bilgisi edebî-ağdalı bir dil kullanmasına uygun olmasına rağmen eserde anlatılmak istenen konular genel olarak gösterişten uzak, sade ve anlaşılır bir dille kaleme alınmıştır. Dönemin en belirgin özelliği olan bu tarz anlatım müellifin eserinin geniş halk kitleleri tarafından anlaşılmasına olanak sağladığı için tercih edilmiştir.

Eser, Kayhan Atik tarafından hazırlanarak yayımlanmıştır (2001). 

Yazarın biyografisi için bk. “Lütfî Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lutfi-pasa