Ârifî’nin beş cilt halinde kaleme aldığı Farsça manzum eseri. Minyatürlerle süslenen bu eser Firdevsî (ö. 1020 ?)’nin Şâh-nâme’si örnek alınarak yazılmıştır. Mesnevi tarzında, mütekârib bahrinin “fe'ûlün fe'ûlün fe'ûlün feûl” vezniyle yazılan eserdeki beyit sayısı hakkında farklı rakamlar zikredilmiştir. Beyit sayısını Bursalı Mehmed Tahir 60.000, Âşık Çelebî 10.000 veya 20.000, Babinger 6.000 veya 8.000, Ahdî 100.000 olarak kaydetmiştir.

Eserin Enbiyâ-nâme adlı I. cildi Hz. Âdem ile başlayan peygamberler tarihidir. İsmi bilinmeyen II. ciltte İslâmiyet’in doğuşu anlatılmış, ismi bilinmeyen III. ciltte eski Türk devletleri ve Selçuklular hakkında bilgi verilmiş, Osman-nâme adlı IV. ciltte Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan I. Bayezid (ö. 1403) dönemine kadarki olaylar silsilesi anlatılmış, 32.760 beyitten oluşan Süleymân-nâme adlı V. ciltte ise Yavuz Sultan Selim (ö. 1520)’in vefatı nedeniyle şehzade Süleyman’ın tahta geçmesi ve Rüstem Paşa (ö.1561)’nın ikinci defa veziriazam olarak atanmasına kadarki olaylar anlatılmıştır. Bu içeriğe göre eserde 1520 ile 1555 yılları arasında meydana gelen hadiselerden bahsedilmiştir. Müellif V. cildi Kanuni Sultan Süleyman’ın kendisinden Firdevsî’nin Şah-nâme’si tarzında Farsça bir Osmanlı tarihi yazmak istemesi sebebiyle kaleme almıştır. Şair bu cildi parça parça yazmış, sultana sunmuş ve onun onayını almıştır. Ârifî bu eserini Firdevsî’den farklı olarak gerçeğe en uygun biçimde ve kronolojik bir düzen içinde kaleme almıştır. Şairane bir üslupla yazılan bu eserdeki hadiseler arasında bir kopukluk yoktur. Eserde devlet teşkilatı, devlet kurumları, bazı devlet adamları, ordu, donanma, silahlar, savunma ve savaşta ordunun konuşlanması hakkında önemli bilgiler anlatılmış, Kanuni Sultan Süleyman “cihan hâkimi, feleğin hükümdarı, evrenin sultanı, adil hükümdar, İslam’ın savunucusu” gibi sıfatlarla övülmüştür. Ârifî, ilk önce eserin adını ifade etmiş, Allah ve Peygamberi methetmiş, bütün Osmanlı sultanlarının adlarını zikrederek asıl mevzuya giriş yapmıştır.

Tevârih-i Âl-i Osmân'da Firdevsî, Ferruhî-yi Sîstânî (ö. 1037-38) ve Menûçihrî-i Dâmgânî (ö. 1040-41)’nin etkisi görülmektedir. Ârifî eserini özellikle Şah-nâme'yi model alarak kaleme aldığı için kullandığı dil de Orta Farsça (Derî Farsçası)'nın dil özelliklerine uygun olarak sade, akıcı ve basit bir dildir. Eserde Arapça kelimelerin kullanılmamasına gösterilen özen Âşık Çelebi tarafından da dile getirilmiştir.  

Bir nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde (nr. 1517) bulunan V. ciltte 69 minyatür vardır. Tevârîh-i Âl-i Osmân’ın I. cildi ve son bölümü eksik olan IV. cildi İtalya’daki özel bir koleksiyondadır. III. cilt tamamen kaybolmuş, II. cildin ise birkaç minyatürü günümüze kadar gelebilmiştir.

Eserin V. cildi üzerine Ahmet Faruk Çelik doktora tezi hazırlamıştır (2009). 

Şairin biyografisi için bk. “Ârif/Ârifî, Fethullah Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/arif-celebi