TEŞRÎFÂT-I KADÎME (ES'AD)
tarih
Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi (d. 1204/1789 - ö. 1264/1848)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi’nin devlete ait tören, ziyaret gibi icra edilen protokolleri anlattığı eseri. “Eski Protokoller” anlamına gelen Teşrîfât-ı Kadîme, Tanzimat’tan önceki dönemde devlet tarafından düzenlenen toplantılar, ziyaretler vb. protokol uygulamalarına dair bilgiler içerir.

Eserin muhtevasını dinî ve devlet yönetimi ile ilgili teşrifat olmak üzere iki başlık altında sınıflandırmak mümkündür. Ramazan ayında yapılan törenler, hac dönüşü sırasında yapılan ziyaretler vb. konular dinî teşrifat başlığı altında yer alırken diplomatik törenler, donanma ile ilgili vb. uygulamalar ise devlet yönetimiyle ilgili teşrifat başlığı altında değerlendirilmiştir. Eserde daha çok dinî teşrifata yer verilmiştir.

Mevlid-i şerif okunması törenine dair açıklamalarla başlayan eser, bayramlarla ilgili kutlamalar hakkındaki bilgilerin aktarılmasıyla devam eder. Ayrıca eserde ulûfe dağıtımlarının nasıl yapıldığı, hırka-i şerif ziyareti, divan-ı hümayun toplantıları vb. işler anlatılmaktadır. Bu törenlerde verilen hediyelerin listelerine, törenlerde bulunan görevlilerin ve yöneticilerin protokoldeki yerlerine ve giydikleri elbiselerin cinslerine yer verilmiştir.

Teşrîfât-ı Kadîme, III. Selim, IV. Mustafa, II. Mahmud ve Abdülmecid dönemleri için önemli bir kaynaktır. Es’ad Efendi’nin Osmanlı devlet teşkilatı içindeki konumu ve çeşitli görevlerde çalışması eserin önemini artırmaktadır. Eserde Osmanlı bürokrasi, devlet yönetimi ve saraylılar gibi alanlarda Osmanlı tarihini çalışan birçok araştırmacı için çok fazla bilgi bulunmaktadır.  Eserin asıl kaynaklarını günümüzde örnekleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan teşrifat defterleri oluşturmaktadır. Bu defterler yer yer eserin içeriğinde kaynak olarak gösterilmektedir. 

Eserde zaman zaman konuşma dilindeki yaygın kelimelere yer verilmiş, bazı kelimeler tekrar edilmiş, bazı kelimeler ise yanlış yazılmıştır. Ayrıca başka metinden yapılan alıntılar ve metne dâhil edilmiş dış sözlü anlatımlar yer almaktadır.

Eserin İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu Müteferrik Yazmalar Nu. 52, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Koleksiyonu Nu. 2692, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Es’ad Efendi Koleksiyonu Nu. 3370 ve Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu Nu. 06 Mil Yz FB 450 olmak üzere 4 nüshası bulunmaktadır. Bir de 1287/1870’de tarihli matbu nüshası bulunmaktadır. Matbu nüshası üzerine bazı çalışmalar yapılmıştır (Baltacı 1979, Ercan 1979).

Yazarın biyografisi için bk. “Es’ad Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esad-sahhaflar-seyhizade-esad-efendi

Eserden Örnekler


Eserden Örnekler 


Vefât-ı Hanım Sultân, fî 21 Ca. Sene 1204

Târih-i mezkûrda Sâfiyye Sultân binti Sultân Mustafâ Han-ı Sânî aleyhâ rahmetü’l-Bârî hazretlerinin kerîmeleri Zâhide Hanım Sultân vefât idüp cenâzeleri naklinde hanım sultânlar vefâtında defâtir-i teşrîfâtda resm olmamağla resm tekellüfi olmamışdır.

(Arslantürk vd. 2012: 156)


(21 Şubat 1801 tarihinde üç dört yıldan beri İstanbul’da oturan ve bu kez elçiliği yenilenen Rusya’nın orta elçisine Divan-ı Hümayun ve Bâb-ı Âli’de giydirilen hil’atler)


Hil’at giyenin görevi               Hil’atin cinsi                        Hil’atin sayısı

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Elçi                                           Çuhaya dikil-                                     1

                                                  miş erkân sırt

                                                  samur kürk.

Divan tercümanı                            - - -

Tercümanlar ve                       Çuhaya dikil-                                     1

Başkâtibi ne                             miş paça sa-                                     3

                                                   mur kontoş


Beyzadeler ve elçi-                  Şaliye kaplı                                        10

nin önemli adamları                kubur kakum                                        

Elçinin yine önem-                   Şali kerrake                                       12

li adamlarına

Elçinin diğer adam-

larına kendi tercü-                              - - -                                             30

manı ve divan tercü-

manı hizmetlilerine



 --------------------------------------------------------------------------------------

Müslümanlara, yukarıda belirtilen kürklerin aynı giydirilir.

---------------------------------------------------------------------------------------    (Ercan 1979: 126).

Kaynakça


KAYNAKÇA

Arslantürk, Ahmed, Tosun, Miraç, Soyluer, Serdal. (hzl.) (2012). Mehmed Es’ad Efendi’nin Teşrifât-ı Kadîme’si Osmanlı İmparatorluğu’nda Teşrifât. İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık.

Baltacı, Cahid (hzl.) (1979). Es’ad Efendi -Teşrifat-ı Kadime. İstanbul: Çağrı Yayınları.

Baltacı, Cahid (1980). “Es‘ad Efendi ve Teşrîfât-ı Kadîme”. İslâm Medeniyeti. IV (3): 97-128.

Ercan, Yavuz (1979). Osmanlılarda Töre ve Törenler. İstanbul: Tercüman Gazetesi.

Yılmazer, Ziya (2011). “Teşrîfât-ı Kadîme”. İslâm Ansiklopedisi. C. 40. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları. 348-349.


Atıf Bilgileri


ÖZER, Öznur. "TEŞRÎFÂT-I KADÎME (ES'AD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tesrifat-i-kadime-es-ad. [Erişim Tarihi: 19 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
2 SÛRNÂME (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Hatice Aynur
Görüntüle
3 TÂRİH (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Doç. Dr. Oktay Karaman
Görüntüle
4 ÜSS-İ ZAFER (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 SEFERNÂME-İ HAYR (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Araş. Gör. Kübra KACAR ALTIN
Görüntüle
6 MECMÛ’A-İ MÜNŞEÂT 1 (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 BÂĞÇE-İ SAFÂ-ENDÛZ (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Dr. Öğr. Üyesi RIZA OĞRAŞ
Görüntüle
8 ŞÂHİDÜ'L-MÜVERRİHÎN (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Dr. Öğr. Üyesi RIZA OĞRAŞ
Görüntüle
9 PEND-NÂME (ES'AD) Es’ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es’ad Efendi Araş. Gör. Kübra KACAR ALTIN
Görüntüle
10 ZÎBÂ-YI TEVÂRÎH (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Doç. Dr. Oktay Karaman
Görüntüle
11 ÂYÂTÜ'L-HAYR (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 VAHDET-İ VÜCÛD (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 MECMÛ’A-İ MÜSEVVEDÂT (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
14 SIFATU'T-TEKVÎN (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
15 AKVÂL-İ RİCÂL-İ SÛFİYYE (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
16 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
17 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
18 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
19 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
20 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
21 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
22 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
23 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
24 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
25 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle