- Yazar Biyografisi (TEİS)
Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî - Madde Yazarı: Öğretmen Ece Ceylan
- Eser Yazılış Tarihi:886/1481
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:15/04/2022
TEŞHÎSÜ’L-İNSÂN (FİRDEVSÎ)
dinî-tasavvufi nasihat kitabıFirdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî (d. 857/1453 - ö. 922/1517’den sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Firdevsî-i Rûmî, Uzun Firdevsî, Türk Firdevsî olarak bilinen Şerefeddîn Mûsâ'nın aslı ve yazarı bilinmeyen Farsça bir metinden Türkçeye tercüme ettiği eser. Mütercim 886/1481 yılında çevirdiği risalenin sebeb-i te’lif bölümünde eserinden “…suhan-i şehd-güftâr ve kitab-ı nesr ü eş’âr” ifadesiyle söz ederek onu Ahmed Paşa’ya ithaf ettiğini belirtir. Ancak Teşhîsü’l-İnsân'ın ithaf edildiği kişinin Gedik Ahmed Paşa (ö. 887/1482) mı yoksa Hersekzâde Ahmed Paşa (ö. 923/1517) mı olduğu tespit edilememiştir (Kutluk 1950: 31). Eserde Firdevsî, kendisinden “Kenekoğlu Orhan” olarak söz etmiş, fakat diğer risalelerinde bu ismi kullandığı görülmemiştir (Biçer 2005: 247). Tercüme metinde "Tevhid ve Münacat, Na’t-ı Muhammed Mustafâ, Der Na’t-ı Çehâr-yâr-ı Rıdvanu’llâhi aleyhim ecma’în; Sebeb-i Te’lîf-i Kitâb" bölümlerinden sonra Farsça numaralandırılmış 25 “bâb” bulunmaktadır. Bu bâblarda insanın cenin halindeyken oluşumu, kadın ve erkeğin ülfeti, nasıl bir kadınla evlenilmesi gerektiği, insanın kâmil mertebesine nasıl erişebileceği gibi konularda nasihatlerde bulunulmaktadır (Kutluk 1950: 33). Teşhîsü’l İnsan’da müellife ait 300-400’e yakın beyit mevcut olup ayrıca Sa'dî’nin Gülistân’ından birçok tercüme ile Kelîle ve Dimne’deki bazı hikayelerin değişik versiyonlarına da yer verilmiştir (Kutluk 1950: 32).
Himmet Büke; eserin İbrahim Kutluk (1950) ve Asuman Akay (1990) tarafından tanıtılan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Seminer Kitaplığındaki 143 varaklık nüshasının başka bir yere taşınmış veya kaybolmuş olabileceğini belirtmektedir (2015: 493). Mustafa Aksoy da söz konusu nüshaya ulaşılamadığından söz etmiştir (2000: 42).
Şairin biyografisi için bk. “Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firdevsi-serefeddin-musa-uzun-firdevsi
Eserden Örnekler
Na’t-ı Muhammed Mustafâ
Orhan kemîne za’f ile vech görmedi yakîn
Sen şâha kul olanlara anda hacâleti
…
Der Tarîh-i Kitâb
Amma hıredmendâna ve kemâl-i ehl-i fehmdâna ma’lûm ola kim tarîh-i kitâb hicretinün beyânı budur kim
Beyt
Çü sâl içre ki bu mahbûb-ı dilber
………………….
Bilüben şevk-i dilden kadr-i ziynet
Sekiz yüz seksen altı yidi hicret
Şevâl ayında fî şehri Balıkesîr
Tamâm itdüm deyüben “rabbi yessîr”
….
Gidicek ya’nî bu dâr-ı fenâdan
Kenek oğlun ana bir dem du'âdan
Du'â birle ana Orhan garîbi
Hemîşe mihr-i Hak olsun nasîbi
…
Bu evrâkı çü kıldum sırr-ı hâme
Pes olsun bu arada hatm-i nâme (Kutluk 1950: 30, 31)
Kaynakça
Akay, Asuman (1990). Firdevsî Süleyman-nâme (44. Cilt) Metin ve Fiiller Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Aksoy, Mustafa (2000). Uzun Firdevsî’nin Süleymân-nâme’sindeki Destan Unsurları, Giriş-İnceleme. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
Biçer, Bekir (2005). "Firdevsî-i Rûmî ve Tarihçiliği". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (18): 245-261.
Büke, Himmet (2015). “Firdevsî-i Rumî, Hayatı ve Eserleri Hakkında Yeni Bilgiler”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13): 481-501.
Kutluk, İbrahim (1950). “Kenek Oğlu Orhan ve Teşhisü’l-İnsan”. Türk Dili, (3): 29-33.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
2 | KUTB-NÂME / KISSA-İ CEZÎRE-İ MİDİLLİ (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
3 | DA'VET-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Prof. Dr. Fatma Büyükkarcı Yılmaz |
Görüntüle | ||
4 | MÜNÂZARA-İ SEYF Ü KALEM (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ |
Görüntüle | ||
5 | KISSA-NÂME-İ SÜLEYMÂN ALEYHİSSELÂM / SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (74, 75 VE 76. CİLTLER) (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
6 | SİLÂHŞOR-NÂME / MÜSELLAH-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
7 | SATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR / ŞATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
8 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
9 | HAYÂT U MEMÂT / HAYÂT-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
10 | MANZUM HÂCI BEKTÂŞ VELÎ VİLÂYET-NÂMESİ / VİLÂYET-NÂME-İ HÂCI BEKTÂŞ VELÎ-İ HORASÂNÎ (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
11 | PEND-NÂME-İ EFLÂTUN (FİRDEVSÎ ?) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
12 | FİRÂSET-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
13 | SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT VE SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT-I SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
14 | HADÎS-İ AHSEN (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
15 | HADÎKATÜ’L-HAKÂYIK / TUHFETÜ’L-HÂDÎ / HAKÂYIK-NÂME / HAKÎKAT-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
16 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
17 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
18 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
19 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
22 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
25 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |