TERKÎBÂT-I ERBA'ÎN (ŞEYHÎ)
rüya yorumları
Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi (d. 1163/1749-1750- ö. 1235/1819-1820)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şeyhî'nin, gördüğü kırk rüya üzerine kaleme aldığı eseri. Yazarın Terkîbât-ı Erbaʻîn’i kaleme alma sebebi, şeyhi Şâmizâde Mustafa Efendi’nin vefatıdır. Şeyhi vefat ettiğinde hüzne duçar olmuş, maneviyat önderlerinin ruhaniyetinden istifade arzusu ile gece gündüz onlardan teveccüh talebinde bulunmuştur. Gördüğü her rüyada, hâli hususunda sorular sorup aldığı cevapları kaydettiğini ifade etmiştir (Öksüz 2010: 66). Şeyhî, bu eserinde Nakşbendiyye'ye intisabından itibaren gördüğü rüyaları, yaşadığı sıkıntıları, şeyhi Şâmîzâde Mustafa Efendi’nin kendisine rüya yoluyla nasıl himmet ettiğini ve rüyalarının kendi gidişatına olan müspet tesirlerini açıklamaktadır. Rüyalarının büyük bir kısmı şeyhi ve kardeşi Çelebi İbrahim Efendi ile ilgilidir (Öksüz 2010: 26).

Süleyman Şeyhî, rüyalarında defalarca Hz. Peygamber’i görmüş, bunun yanı sıra dört büyük halifeyi, ashâb-ı kirâmı, Mevlânâ’yı, Hâfız-ı Şirâzî’yi, Muhammed Bahâeddin Nakşbend’i, vefat eden şeyhi Şâmizâde Mustafa Efendi’yi, abisi Çelebi İbrahim Efendi’yi, diğer kardeşi Emin Ağa’yı, Nakşî Akkirmânî’yi, İsmail Hakkı Efendi’yi, Cüneyd-i Bağdâdî’yi, kendisinden ders aldığı Müderris Şeyh Mustafa Efendi’yi ve diğer bazı kimseleri de gördüğünü ifade ederek adı geçen kişilerle mana âleminde yaşadıklarını anlatmıştır. Bu zatların himmetiyle maddî âlemde bazı faydaların husûle geldiğini belirten yazar,, rüyasında kendisine İbn Arabî Hazretleri’nin rütbesinin verildiğini, kutbiyet aldığını, bir diğer rüyasında ise İbn Arabî’nin veya Bahâeddin Nakşbend’in, Fütühât-ı Mekkiyye’deki hakikatleri başından sonuna, varak varak, tamamını kendisine talim ettiğini dile getirmiştir (Öksüz 2010: 66-67).

Terkîbât-ı Erbaʻîn, Süleyman Şeyhî’nin Mektûbât-ı Erbaʻîn ve Te’vîlât-ı Hadîs-i Erbaʻîn adlı eserleriyle birlikte; şekil ve muhteva özellikleri ile bu eserlerin çeviri yazılı metinlerine yer verilen bir yüksek lisans tez çalışmasına konu olmuştur (Öksüz 2010).

Şairin biyografisi için bk. “Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-mollazade-seyh-suleyman-seyhi

Eserden Örnekler


Feemmâ biz za’îf derd-mendân ve bizim gibi nâkıs-ı vâlâ ve hayrâna göre rü’yâ ile tahzîr beliyye-i uzmâ ve ahyânen ma’nâda tebşîr-i saâdet-i kübrâ olmakla rü’yâ-yı sâliha hakkında nice ahbâr ve rü’yâ-yı sâliha hazret-i fahr-i kâ’inât -aleyh-i etemmü’s-salevât ve ekmelü’t-tahiyyât- hakkında tebâşîr-i nübüvvet olduğu gibi sâlik-i sâdık ve muhibb u âşık-ı muhakkik hakkında dahi tebâşîr-i velâyet olması bi’l-verâse sâbit ve muhakkakdır. Binâenaleyh ekser turuk-ı âliye meşâyıhı sâliklerin rü’yâlarıyla mukayyed ve tahzîr ve tebşîr ile tenbîh ve ta’bîr ve tesellî edegelmişlerdir. Zîrâ rü’yâ-yı sâliha ve sâdıka hakkında nice ayât-ı kerîme ve ahâdîs-i nebeviyye sâdır olmuşdur ki tahrîr ve tasdîrden müstağnîdir. Bu mahallin tafsîli Lemeât-ı Nakşbend nâmı âsârımızda mestûrdur. Binâen alâ zâlik iş bu muhtasar ma’nâlar kayd u tahrîr olunup Terkîbât-ı Erbaîn ile tesmiye olundu. Yoksa müşâhede olunan adğâs ü ahlâm ve tahzîr ve tebşîr ve nice nice vâkı’a ve rü’yâ-yı sâliha ve sâdıkalar müşâhede olunmuşdur. Eğer cümlesi tahrîr ve tasdîr olunmak lâzım gelse bir müdevven kitâb ve târih-i efsâne-i hâb olmak lâzım gelirdi (Öksüz 2010: 171-72).

Kaynakça


Öksüz, H. Kübra (2011). Köstendilli Süleyman Şeyhî'nin Mektûbât-ı Erbaîn, Terkîbât-ı Erbaîn ve Te'vîlât-ı Erbaîn İsimli Eserleri (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


KAPLAN, Yunus. "TERKÎBÂT-I ERBA'ÎN (ŞEYHÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/terkibat-i-erba-in-seyhi-tees-1615. [Erişim Tarihi: 03 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LEME’ÂT-I NAKŞİBENDİYYE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Diğer Şule Kandemir
Görüntüle
2 DÎVÂN-I ŞEYHÎ (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Dr. LATİFE ÖZCAN
Görüntüle
3 ZÜBDETÜ NEFEHÂTİ'L-ÜNS (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
4 ŞERH-İ KELÂM-I KİBÂR (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Araş. Gör. Muhammed İkbal EKİNCİ
Görüntüle
5 MİR'ÂTÜ'L-MUVAHHİDÎN (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
6 MEKTÛBÂT-I ERBA'ÎN (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
7 TE'VÎLÂT-I HADÎS-İ ERBA'ÎN (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 KÛTÜ'L-UŞŞÂK (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
9 MEDÂR-I SÂLİKÂN (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 ETVÂR-I HÂCEGÂN (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Diğer Şule Kandemir
Görüntüle
11 NİKÂTÜ'L-HİKEM (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
12 KİTÂB-I TÂLİ'A FÎ ESRÂRİ'L-İLÂHİYYETİ'S-SERMEDİYYE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Araş. Gör. Kevser Ay
Görüntüle
13 ŞERH-İ KELÂMİ'L-VÂSITÎ (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Araş. Gör. Ferhat KOÇYİĞİT
Görüntüle
14 ŞERH-İ KELİMÂT-I BEDREDDÎN (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Araş. Gör. Ferhat KOÇYİĞİT
Görüntüle
15 ŞERH-İ KELÂM-I CA'FER-İ SÂDIK (ŞEYHÎ) Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi Araş. Gör. Muhammed İkbal EKİNCİ
Görüntüle
16 ŞEMÂ'İL-İ ŞERÎF TERCÜMESİ Ayn-ı Ekber, Şeyh Mehmed Doç. Dr. Erdem Can Öztürk
Görüntüle
17 MAKTEL-İ HÜSEYN / KİTÂB-I KERBELÂ (BEKÂYÎ) Bekâyî, Darendeli Bekâyî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
18 KISSA-İ ERVE Bilâl Efendi, Oflu Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu
Görüntüle
19 DÎVÂN (CEMÂLÎ-İ UŞŞÂKÎ) CEMÂLÎ, Şeyh Seyyid Mehmed Cemâleddin Efendi Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
20 DÎVÂN (HÂMİD) Hâmid, Enderûnlu Mehmed Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
21 DÎVÂN (HİLMÎ) Hilmî, Yusûf-zâde Abdullâh Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
22 EL-KASRU'L-METÎN Fİ TERCEMETİ BUSTÂNİ'L-ÂRİFÎN İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi Dr. Necmettin Azak
Görüntüle
23 DÎVÂN (İZZÎ) İZZÎ, Eşref-zâde İzzeddîn Ahmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
24 DÎVÂN (MÜSELLEM) Müsellem, Ebulvefâ Şeyh Ahmed Müsellem Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
25 İNSÂN-NÂME Nazîr/Nazîrâ, İbrahim Nazîr Çelebi Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle