TERKİB-İ BEND: MAHFÛZÂT- EDEBİYYE: MEKTEB (MÜNİF PAŞA)
Şiir
Münif Paşa (d. 1828 / ö. 6 Şubat 1910)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Münif Paşa'nın 1311/1893 yılında Matbaa-i Ebüzziya’da bir sayfa olarak basıp yayımladığı eğitim ve okul hakkında görüşlerini anlattığı şiiri. Eser, Ali Ekrem Bolayır’ın “Mekteb” adlı şiriine nazire olarak yazılmış ve çok sevilmiştir. Döneminde farklı şairler tarafından naziresi sıkça yapılan Ali Ekrem’in şiiri her bendi on beyit ve bir vasıtadan oluşan altı bentlik klasik bir terkib-bent iken Münif Paşa’nın bu şiiri her bendi dört beyit ve bir vasıtadan oluşan yedi bentlik bir terkib-benttir. Münif Paşa, kafiye olarak Ali Ekrem'in şiirinin sadece matla beytini takip etmiş, diğer beyitlerin kafiye şemasını tamamen değiştirmiştir.  Münif Paşa her bir bendin beyitlerini birbiriyle kafiyeli olarak aa aa aa aa AA / bb bb bb bb VV / cc cc cc cc YY şeklinde düzenlemiştir. Aslında bu kafiye düzenindeki şiirlerin terkib-bend olarak adlandırılması uzmanlar tarafından yanlış kabul edilmektedir. Dolayısıyla Münif Paşa’nın eseri adı itibarıyla bir terkib-benttir, ancak divan şiirinde hiç görülmemiş bir kafiye düzenine sahiptir. Aruz ölçüsüyle yazılan şiir, Türk şairlerin yaygın kullandığı "mefûlü fâîlâtü mefâîlü fâilün" şeklindeki aruz kalıbıyla yazılmıştır.

Ali Ekrem'e karşılık Münif Paşa dil bakımından anlaşılır sözcükler seçmeyi, üçüzlü tamlamalar kullanmamayı yeğlemiştir. Münif Paşa aynı zamanda fazla söz ve anlam sanatlarına sığınmadan açık bir şekilde anlamı öne çıkarmaya, şiir yoluyla okul ve eğitimin önemini ve devletin eğitim politikasını açıklamaya çalışmıştır. 

Eser, Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını: Münif Paşa başlıklı doktora tezinde Ali Budak tarafından günümüz alfabesine aktarılmıştır (2002).

Münif Paşa’nın biyografisi için bk. “Münif Paşa”. Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/munif-pasa 

Eserden Örnekler


Mekteb ki feyz-bahşidir ebnâ-yı ümmetin

Mekteb ki haclegâhıdır ebkâr-ı fikretin

Mekteb ki mehd-i rif’atidir her cemâatin

Mekteb ki kasr-ı şevketidir mülk ü milletin

Mekteb ki rahlegâhıdır âyât-ı nusretin

Mekteb ki en mühimmidir esbâb-ı servetin

Mekteb ki sâye saldığı yerdir hakikatin

Mekteb ki cilvegâhıdır esrâr-ı hilkatin


Sermaye-i saadetidir dîn ü devletin

Bu müddeâ müsellemidir şer’ u hikmetin


Mekteb deyip de geçme ki kutsîdir ol makâm

Sükkânına müessisine eyle ihtirâm

Beytü’ş-şeref sezâdır ana olsa idi nâm

Nâkıs gelenler anda olur lâ cerem tamâm

Lâyık değil mi dense ana kıble-i enâm

Maksûd ise eğer sana bir Kâ’be-i merâm

Ol cânib-i mübâreke vaktiyle kıl hırâm

Kesb-i kemâle subh u mesâ eyle ihtimâm ... (Münif Paşa 1311/1893: 1).

Kaynakça


Münif Paşa (1311/1893). Terkîb-i Bend. İstanbul: Matbaa-i Ebüzziya.

Budak, Ali (2002). Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını: Münif Paşa. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Ergişi, Ayşegül. "TERKİB-İ BEND: MAHFÛZÂT- EDEBİYYE: MEKTEB (MÜNİF PAŞA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/terkib-i-bend-mahfuzat-edebiyye-mekteb-munif-pasa. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 İLM-İ BELÂGAT-LA RHÉTORIQUE (MÜNİF PAŞA) Münif Paşa Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
2 MUHAVERÂT-I HİKEMİYE (MÜNİF PAŞA) Münif Paşa Araş. Gör. Dr. Fikri Kula
Görüntüle
3 MAĞDÛRÎN HİKÂYESİ (MÜNİF PAŞA) Münif Paşa Araş. Gör. Dr. Fikri Kula
Görüntüle
4 DESTAN-I ÂL-İ OSMAN (MÜNİF PAŞA) Münif Paşa Dr. Ayşegül Ergişi
Görüntüle
5 İBRET (MEHMET TAHİR MÜNİF) Rüsumat Emanetinden Mehmet Tahir Münif Dr. Ayşegül Ergişi
Görüntüle
6 KAYINVALİDE (MÜNİF PAŞA) Rüsumat Emanetinden Mehmet Tahir Münif Dr. Ayşegül Ergişi
Görüntüle
7 MAKÂMÂT-I HARÎRÎ TERCÜMESİNDEN BİRİNCİ MAKÂME-SAN'Â'İYYE (MÜNİF) Münif, Münif Efendi Araş. Gör. Seda Kurt
Görüntüle
8 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
10 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
11 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
12 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
13 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
14 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
15 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
16 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle