- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ahmed-i Dâ’î - Madde Yazarı: Doç. Dr. Hasan Gültekin
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Derleme
- Türü/Formu:Münşeat
- Yayın Tarihi:06/10/2021
TERESSÜL (AHMED-İ DÂ’Î)
mektup yazımı kuralları ve örnekleriAhmed-i Dâ’î (d. ? - ö. 824/1421'ten sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ahmed-i Dâ’î tarafından derlenmiş münşeat. Teressül, 14. veya 15. yüzyılda mektup yazımı ile ilgili kurallara dair Türkçe olarak kaleme alınmış en eski, belki de ilk eser olması bakımından ve kaleme alındığı döneme ait Türk dili, Türk edebiyatı ile Türk sosyal hayatına ait önemli bilgileri günümüze ulaştırması nedeniyle kıymetli bir kaynak durumundadır. Selçuklu Devleti’nin son zamanlarında yaşamış Türk yazarların Farsça tertip ettikleri mektup yazımına dair inşâ eserleriyle benzer bir tertip şekline ve içeriğine sahiptir. Yazarı tarafından belirtilmemesine rağmen Teressül’ün tertip şeklinden 3 bölüm olarak tasarlandığı anlaşılmaktadır. Giriş bölümündeki ilk üç satırda besmele, hamdele ve salvele yer almaktadır. Daha sonra yazar adını belirtmiş ve eserin telif sebebini açıklamıştır. Teorik bilgilerin verildiği 2. bölümde mektup yazımında uyulması gerekli olan kurallar 10 edeb hâlinde sıralandıktan sonra padişahtan başlayarak muhataba uygun ser-nâmeler verilmiştir. Mektup örneklerinin bulunduğu 3. bölümde ise dosttan dosta yazılan "iştiyâk-nâme, ıyâdet-nâme, ta’ziyet-nâme ve âzâd-nâme" örneği yer almaktadır. Bu 4 mektup örneğinden sonraki kısım eksiktir. Eski Anadolu Türkçesiyle, sade ve akıcı bir üslupla yazılan eser, döneminin arkaik dil özelliklerini göstermesi bakımından önemli bir vesikadır (Ertaylan 1952: 157-160).
Anadolu sahasında Türkçe kaleme alınmış ilk inşâ eseri olduğu kabul edilen Teressül’ün elde bulunan tek nüshası, Manisa İl Halk Kütüphanesi’nin eski Muradiye Kütüphanesi Bölümü 1856/3 numarada kayıtlı mecmuanın 113b-121b yaprakları arasında yer alan sonu eksik nüshadır (Gültekin 2015: 75).
Teressül ilk olarak İsmail Hikmet Ertaylan tarafından tanıtılmıştır (1952). Yazar, Ahmed-i Dâ’î ile ilgili kitabında Teressül'ü tanıtmış ve eserin nüshasının 113b-115a sayfalarının faksimile metnini vermiştir. Daha sonra Walther Björkman, inşâ ile ilgili makalesinde Ertaylan’ın yayımladığı Teressül’ün faksimile metnini, çevriyazısını yaparak Almancaya tercüme etmiştir (1956).
Münşînin biyografisi için bk. “Ahmed-i Dâ'î”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-dai
Eserden Örnekler
Teressül'den
Bismi’llâhi’r-rahmâni’r-rahîm ve bihi nesta’în
El-hamdü li'llâhi'l-e'azzi'l-ekrem ellezî alleme bi’l-kalem alleme’l-insâne mâ lem-ya’lem ve’s-salâtü alâ-halîfetihi fî-halkıhi Muhammedini’l-hâdiyyi ilâ-tarîkihi ve alâ-âlihi ve sahbihi ve hulefâ’ihi ammâ ba’dü bu Teressül'ün mü’ellifi ve bu risâlenün musannıfı bende-i sâ’î Ahmed-i Dâ’î eslaha’llâhu şânehû ve sânehû ammâ şânehû eydür: Bu Teressül'i Türkçe terkîb eyledük Arabî vü Pârsî teressüllerden ihtiyâr idüp şöyle kim mübtedî kişilere âsân ola ve ol ser-nâmeleri ki muhtasar u müsta’mel ve müfîddür kaleme getirdük… Mukaddime: Bilmek gerek kim biti yazmakda birkaç dürlü edeb var anı ri’âyet eylemek gerek tâ ol biti kanda kim varsa anı yazan kişiye ta’ayyüb itmeyeler ve ol bitinün dükeli yirde kitâbeti ve ibâreti makbûl düşe Evvel Edeb: Oldur kim kaçan ednâ kişi ulu pâdişâhlara ve ulu beglere biti yazsa gerek kim çok söz uzatmaya belki maksûd neyise anı yaza ve anlada dahi du’âyıla âhir eyleye ve unvânın ya’nî tahiyyetin aşağa yaza ammâ …
Şimdi ta’rîfleri ve ser-nâmeleri beyân idelüm nice yazmak gerek. Pâdişâhlara ser-nâme: Devlet ü me’âlî cenâb-ı hazret-i âlî hudâvendigâr-ı a’zam ve kâmkâr-ı mufahham… Şeyhlere ser-nâme: Seyyidü’ş-şüyûhi ve’z-zühhâd ve senedü’s-sülehâ’i ve’l-ubbâd zâbid-i kulûbü’l-mesâvvir şeyhü’l-İslâmi ve’l-müslimîn fülânü’l-milleti ve’d-dîn… Halaya böyle yazalar: Evkât-ı azîze hudâvend-i mükerrem ve hâl-i mu’azzam ma’denü’l-avârif menşe’ü’l-avâtıf fülân dâme izzehû muhalled bâz. Dayezeye böyle yazalar: Evkât-ı azîze setîre-i sâliha mü’mine-i muhsine seyyidetü’l-havâtîn mestûretün fi’l-âlemîn... (Ahmed-i Dâ’î, vr. 113b, 115a, 117b, 119b)
Kaynakça
Ahmed-i Dâ’î. Teressül. Manisa İl Halk Kütüphanesi. Muradiye Kütüphanesi Bölümü. Nu. 1856/3. vr. 113b-121b.
Björkman, Walther (1956). “Die Anfange der Turkischen Briefsammlungen”. Orientalia Suecana, (5): 20-29.
Derdiyok, Çetin (1994). “Ahmed-i Dâ’î’nin Teressül’ü”. Toplumsal Tarih, 1 (6): 56-60.
Ertaylan, İ. Hikmet (1952). Ahmed-i Dâ’î Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Gültekin, Hasan (2015). Türk Edebiyatında İnşâ: Tarihî Gelişim-Kuram-Sözlük ve Münşeât-ı Koca Râgıb Paşa. Ankara: AKM Yay.
Haksever, H. İbrahim (2011). “Ahmed-i Dâ’î’nin Teressül’ü”. Turkish Studies, 6 (1): 1265-1273.
Kortantamer, Tunca (1993). “Ahmed-i Dâ’î ile İlgili Yeni Bilgiler”. Eski Türk Edebiyatı Makaleler. Ankara: Akçağ Yay. 31-75.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 2 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 3 | ÇENG-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ'î | Prof. Dr. Gönül Alpay Tekin |
Görüntüle | ||
| 4 | VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN-I ÂDİL BE-PUSEREŞ HÜRMÜZ-İ TÂCDÂR / VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Prof. Dr. Emine Yeniterzi |
Görüntüle | ||
| 5 | UKÛDÜ’L-CEVÂHİR (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ’î | Araş. Gör. Uğur Altundaş |
Görüntüle | ||
| 6 | CÂMASB-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ'î | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
| 7 | ENFESÜ'L-CEVÂHİR / TERCÜME-İ TEFSÎR-İ EBU’L-LEYS SEMERKANDÎ (EBU’L-FAZL MÛSÂ BİN HÂCI HÜSEYN EL-İZNİKÎ) | Ebu’l-Fazl Mûsâ bin Hâcı Hüseyn el-İznikî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 8 | TERCÜME-İ KİTÂBÜ’T-TA’BÎR-NÂME (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 9 | VESÎLETÜ’L-MÜLÛK Lİ-EHLİ’S-SÜLÛK VE TEFSÎRÜ’L-KUR’ÂN / VESÎLETÜ’L-MÜLÛK (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
| 10 | MİFTÂHÜ’L-CENNE(T) (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
| 11 | TERCÜME-İ TEZKİRETÜ’L-EVLİYÂ (AHMED-İ DÂ’Î ?) | Ahmed-i Dâ’î | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 12 | TERCÜME-İ EŞKÂL-İ NÂSIR-I TÛSÎ / TERCÜME-İ SÎ FASL Fİ’T-TAKVÎM (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
| 13 | TERCÜME-İ TIBB-I NEBEVÎ / EŞ-ŞİFÂ FÎ-EHÂDÎSİ’L-MUSTAFÂ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
| 14 | MÜFREDÂT (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
| 15 | DÂSTÂN-I MANSÛR, MANSÛR-NÂME (AHMEDÎ) | Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî | Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu |
Görüntüle | ||
| 16 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
| 17 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
| 18 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
| 19 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
| 20 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
| 21 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 22 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 23 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 24 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
| 25 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |