TERCÜME-İ ZÂHİRETÜ'L-MÜLÛK (SÜRÛRÎ)
dinî ahlak kitabı
Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) (d. 897/1491-92 - ö. 7 Cemâziyelevvel 969/13 Ocak 1562)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Seyyid Ali bin Şihabüddin el- Hemedânî’nin Farsça kaleme aldığı Zahîretü’l-Mülûk adlı dinî ahlak kitabının 16. yüzyılın velut müelliflerinden Sürûrî tarafından Türkçeye yapılan tercümesi.

Bir ahlak ve siyasetname kitabı olarak değerlendirilen Zahîretü’l-Mülûk imanın hükümleri, kulluk haklarının yerine getirilmesi, devlet büyüklerinin güzel ahlaka sahip olması gerektiği; anne-baba, karı-koca, evlat, akraba, arkadaş hakları; saltanat, vilayet ve devlet ahkâmı, halkın hakları, adalet ve ihsan, insanın diğer canlılar arasındaki yeri ve önemi, iyiliği emretmek ve kötülüğü lanetlemek, nimetlere şükretmek, belalar ve musibetler karşısında sabır göstermek, gazap ve kibirden uzak durmak gibi konuların işlendiği on bölüme ayrılmıştır (Bugan 2020: V). Eserde ele alınan konular muhtelif kaynaklardan derlenen hikâyelerle desteklenmiştir.

Sürûrî'ni tercümesi yarım sayfalık bir hamdele ve salveleden sonra eserin yazılış sebebi ile devam eder. Bu kısımda Kanuni Sultan Süleyaman'ın oğlu Şehzâde Mustafa'nın hizmetinde olduğunu belirten mütercim, şehzadeye Zahîretü'l-Mülûk adlı Farsça bir eser hediye edilince onun kendisinden bu eseri Türkçeye tercüme etmesini istediğini ifade eder. 

Sürûrî, tercümesini Hemedânî’nin tertibine büyük oranda sadık kalarak çevirmiştir. Kaynak metne çok fazla müdahalede bulunmasa da gerekli gördüğü açıklamaları metnin haşiyesinde minhuvat notu olarak kaydeder. Minhuvat notlarında eleştirileri, eklemeleri ve açıklamalarına yer verdiği gibi ayet ve hadislerin çevirileri ile kısa şerhlerini de burada yapmıştır. Sarf ve nahve dair notlar, itirazları, eserde adı geçen herhangi bir şehrin yeri ya da hadisin sahihlik durumu yine bu minhuvatlarda ele alınan konular arasında yer alır (Bugan 2020: 47).

19 adet nüshası (Ör. Milli Kütüphane Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi 4629, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Ayasofya 2858, Hekimoğlu 173, Râşit Efendi 1136 ve Kütahya Vahidpaşa İl Halk Kütüphanesi Va 1497) tespit edilen (Bk. Bugan 2020: 172-179) tercüme bir doktora tezi kapsamında incelenip latinize edilmiştir (Bugan 2020). 

Şairin biyografisi için bk. "Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî)". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sururi-musliheddin-mustafa-sarihi 

Eserden Örnekler


...ve bu mes'elenün tahkîkinde tafsîl budur ki muhtesib içün biş hâl vardur: Evvel bildürmek, ikinci lutf ile va'zdur. Üçünci gılzet ü unf u huşûnet ile söylemekdür. Meselâ "İy câhil, iy ahmak, iy edebsüz" diye. Dördünci men'-i münkerât ve mübâşeret-i fi'l ile. Meselâ hamr zarfların sıya ve âlât-ı lehvi pâreleye ve ibrişim kaftânı er kişiden çeke ve gâsıbdan gasb itdügi nesneleri alup sâhibine vire. Beşinci darb ile tahvîf ide. Belki darbe mübâşret ide. Ammâ fitne vü gavgâya bâ'is olduğı-çün izn-i hâkim u sultân lâzımdır. Ve bilgil ki muhtesib olanda adâlet şart idenün delîli ba'z-ı âyât u ahbârdur (Bugan 2020: 331).  

Hikâyet: Mûsâ aleyhi's-selâm didi: "İlâhî Âdem'i yed-i kudretünle halk itdün ve anı cümle halkdan güzîde kıldun ve meleklere ana secde itdürdün ve dâr-ı kerâmet-i cenneti ana menzil kıldun ve Havvâ câriyeni ana zevce eyledün. Ol sana nice şükr eyledi?" Hak celle ve alâ didi ki "Âdem bildi ki bunlar cümle bendendür anun bilmesi şükrdür." (Bugan 2020: 353).

Kaynakça


Bugan, Funda (2020). Sürûrî terceme-i Zahîretü'l-Mülûk (inceleme-tenkitli metin-özel adlar dizini). Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Yazar, Sadık. "TERCÜME-İ ZÂHİRETÜ'L-MÜLÛK (SÜRÛRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-zahiretu-l-muluk-sururi. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ MU'AMMEYÂT-I MÎR HÜSEYİN (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Doç. Dr. tolga öntürk
Görüntüle
2 ŞERH-İ ŞEBİSTÂN-I HAYÂL (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı
Görüntüle
3 ŞERH-İ DÎVÂN-I HÂFIZ (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Dr. Mustafa Atila
Görüntüle
4 TERCÜME-İ ACÂ'İB-İ MAHLUKÂT VE GARÂ'İBÜ'L-MEVCÛDÂT (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 SANAYİ’Ü’Ş-Şİ‘RİYYE (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
6 DÎVÂN (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
7 BAHRÜ'L-MA'ÂRİF (SÜRÛRÎ) Gelibolulu Muslihüddin Sürûrî Prof. Dr. İsmail Güleç
Görüntüle
8 TÂRİH-İ HITÂ VÜ HOTAN Ü ÇİN Ü MAÇİN/KÂNUN-NÂME (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
9 KASÎDE-İ MASNÛ'A (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Prof. Dr. İsmail Güleç
Görüntüle
10 ŞERH-İ BOSTÂN (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Doç. Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
11 ŞERH-İ GÜLİSTÂN (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Dr. Gözde ÖZCANAR SEL
Görüntüle
12 ŞERH-İ MESNEVÎ (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Prof. Dr. İsmail Güleç
Görüntüle
13 ŞERH-İ MU'AMMÂYÂT-I CÂMÎ (SÜRÛRÎ) Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî) Doç. Dr. tolga öntürk
Görüntüle
14 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
15 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
16 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
17 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
18 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
19 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
20 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
22 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
23 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle