TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ)
Lutfu’t-Tedbîr fî Siyâsâti’l-Mülûk isimli Arapça siyasetname türündeki eserin tercümesi
Kudsî, Abdullâh Efendi (d. ?/? - ö. 1130/1718)

ISBN: 978-9944-237-87-1


18. yüzyılda yaşamış bulunan Kudsî mahlaslı ve Abdullah isimli bir müderris tarafından yazılan bu eser, siyasetname türündeki Lutfu’t-Tedbîr fî Siyâsâti’l-Mülûk isimli Arapça eserin tercümesidir. Ulaşılabilen dört nüshasından üçünün girişinde eserin III. Ahmed'e ithaf edildiği görülürken bir nüshasında ithaf makamında Mehmed Paşa adlı bir devlet adamı yer almaktadır. Dilfigâr Medresesi’nde müderris olduğu sırada eserini kaleme alıp 1703 yılında tahta geçen III. Ahmed'den bahsediliyor olması eserin 1703-1705 yılları arasında yazıldığını göstermektedir (Yazar ve Bayram 2018: 31). 

Hamdele ve salvele bölümünden sonra tercümesini gerçekleştirme sebebini çok kısa olarak anlatan Kudsî, okuma fırsatı bulduğu Arapça kaynak metindeki hikayelerin bir devlet yöneticisinin ilgisini çekebileceğini düşündüğünden olsa gerek, eseri Türkçeye tercüme etmek istemiştir. Yazar ve Bayram Kudsî'nin bu tercümeyle Osmanlı İmparatorluğu’nun yaşadığı buhranlı dönemlerin hemen akabinde tahta geçmiş bulunan III. Ahmed için böyle bir eser tercüme edip kendisine sunmak, böylece padişahın cülusunu da tebrik etmek istediği kanaatine varmışlardır (Yazar ve Bayram 2018: 31-32).

Tercümeye kaynaklık eden esere dair var olan belirsizlik metni neşreden Yazar ve Bayram tarafından bertaraf edilmeye çalışılmıştır. Naşirlerin verdiği bilgiye göre Abdullâh Kudsî tercüme ettiği kaynak metne dair bilgi verirken, tercümeye kaynaklık eden metnin, Ebû Abdullâh Muhammed b. El-Mukaffa’ın Tibrü’l-Mesbûk fîmâ Yahtâcûne İleyhi’l-Mülûk isimli eseri olduğunu belirtmiştir. Ancak yapılan inceleme ve araştırma neticesinde kaynak metnin Hatîb el-İskâfî diye meşhur olup Arap dili ve edebiyatı alanındaki eserleriyle tanınan Ebû Abdullâh Muhammed b. Abdullâh Hâtib el-İskâfî'nin  (ö. 420/1029) Lutfu’t-Tedbîr fî Siyâsâti’l-Mülûk olduğu tespit edilmiştir (Yazar ve Bayram 2018: 34-35).  

Kudsî’nin bu tercüme eseri, siyasetname türünde bir eser olup bu türün amelî yönünü öne çıkaran eserler arasında yer almaktadır; hatta eser bütünüyle pratik bir siyasetname örneğidir denilse yeridir. Zira eserin bütünü; siyaset olgusunun muhtelif yönlerine dair çoğu tarih içerisinde yaşanmış, bir kısmı da kurgu olan hikayelerden oluşmaktadır. Bu hikayelerde dolaylı olarak yer alan kimi teorik bilgiler dışında, eserde siyaset nazariyesine dair bilgiler yer almamaktadır. Müterciminin de verdiği bilgiye uygun olarak eser 28 bölümden oluşmaktadır (Yazar ve Bayram 2018: 33).

Tercümenin girişi hariç tutulacak olursa Tercüme-i Lutfu’t-Tedbîr fî Siyâsâti’l-Mülûk adlı eserde klasik inşa geleneği dahilinde, nesrin şiire yakınlaştırıldığı tasarruflara çok az yer verildiği görülecektir. Bu anlamda, Kudsî’nin mümkün mertebe kelimelerin hakikat anlamından hareket edip cümleleri kısa tutarak metnini oluşturma çabası içerisinde olduğu anlaşılmaktadır (Yazar ve Bayram 2018: 35). 

Eser Sadık Yazar ve Rumeysa Bayram tarafından diliçi çevirisiyle birlikte neşredilmiştir (Yazar ve Bayram 2018).

Şairin biyografisi için bkz.: "Kudsî, Abdullah Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kudsi-abdullah-efendi

Eserden Örnekler


Hikâyet olunur ki mülûkdan birisi Nûşirevân’a nâme yazıp “Halk ile ne gûne mu'âmele olunmak gerekdir?” diyü su'âl eyledi. Nûşirevân dahi “Halkın senden nefret edip 'isyân etmelerine bâ'is olacaķ hisâli terk edip muhabbet ü meveddet edip itâ'at etmelerini mûcib ef'âli ihtiyâr eyle.” diyü cevâb yazdı (Yazar ve Bayram 2018: 204).

Kaynakça


Rabbaa, Rababa (2013). Abdullah Kudsî ve Tercüme-i Durûb-ı Emsâl-i Arabiyye'si. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.

Yazar, Sadık ve Bayram, Rumeysa (2018). Abdullâh Kudsî’nin Tercüme-i Lutfu’t-Tedbîr fî Siyâsâti’l-Mülûk Tercümesi [İnceleme-Metin-Diliçi Çeviri-Tıpkıbasım]. İstanbul: Büyüyen Ay Yay.


Atıf Bilgileri


Yazar, Sadık. "TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-tibru-l-mesbuk-fima-yahtacune-ileyhi-l-muluk-kudsi-abdullah-efendi. [Erişim Tarihi: 16 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
2 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
3 DÎVÂNÇE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
4 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
5 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
6 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
11 İRŞÂD-I EZKİYÂ Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
12 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Süleyman-zâde Mehmed Efendi Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN (AFÎF) Afîf, Ayvansaraylı Afîf Efendi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle