- Yazar Biyografisi (TEİS)
Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali - Madde Yazarı: Filiz Kılıç
- Eser Yazılış Tarihi:(?)
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Siyasetname
- Yayın Tarihi:11/08/2021
TERCÜME-İ TIBRÜ’L-MESBÛK FÎ NASÂYİHİ’L-VÜZERÂ VE’L-MÜLÛK (ÂŞIK ÇELEBİ)
siyaset-nâmeÂşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali (d. 926/1520-ö.979/1572)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Eser, Gazâlî (ö.1111)’nin Nasîhatü’l-Mülûk adıyla Sultan Sencer (ö.1157)’e ithafen Farsça olarak kaleme aldığı ve daha sonra bilinmeyen biri tarafından Tıbrü’l-Mesbûk fî Nasîhati’l-Mülûk adıyla Arapçaya tercüme edilen eserinin Türkçeye tercümesidir.
Kâtip Çelebi (ö.1657)’ye göre, Gazâlî’nin Nasîhatü’l-Mülûk adlı eserinin Arapça tercümesinden Türkçeye üç çevirisi yapılmıştır. Bunlar Âşık Çelebi (ö.1572)’nin eseri, Alâî b. Muhibb eş-Şerîf eş-Şirâzî (16.yy)’nin Netîcetü’s-Sülûk fî Tercemeti Nasîhati’l-Mülûk’u ve Vücûdî’nin (ö.1612-13) tercümesi ve mütercimi belli olmayan bir tercümedir.
Agâh Sırrı Levend (ö.1978) Gazâlî’nin eserinin aslında bir siyaset-nâmeden ziyade daha çok kelamla ilgili hususları içerdiğini, hükümdara nasihatin eserde sadece bir bölüm şeklinde yer aldığını ifade etmektedir (Levend 1962: 171). Ancak, Âşık Çelebi’nin tercümesi giriş kısmındaki iman bahsi hariç tutulacak olursa genel olarak hükümdara öğüt şeklindedir. Bu durum eserin Farsçadan Arapçaya tercümesi sırasında ya da Âşık Çelebi’nin eseri Arapçadan Türkçeye tercüme ederken kendince bir kurgusal tasarrufa gittiğini göstermektedir.
Eserin giriş kısmında Allah ve Hz. Muhammed övüldükten sonra nasihatin önemi anlatılmış, sultanlar için nasihatin vazgeçilmez olduğu vurgulanmıştır. Daha sonra Kânûnî Sultan Süleyman ve Sadrazam Rüstem Paşa’nın övgüsüne geçilmiştir. Eserde “hikâyet” başlığını taşıyan toplam 73 hikâye, “hikmet” başlığını taşıyan toplam 61 hikmet bulunmaktadır. Bunun yanında eserde başlığı bulunmayan pek çok hikâye ve hikmet de vardır. Hikâyeler genellikle peygamberler, âlimler, halifeler ya da hükümdarların başlarından geçen olaylardan oluşmaktadır. Hikâyeler birebir eserde anlatıldığı gibi yaşanmamış olabilir. Müellif ele aldığı bir çekirdek olayı amaca uygun olarak kurgulamıştır. Tercüme-i Tıbrü’l-Mesbûk fî Nasâyihi’l-Vüzerâ ve’l-Mülûk'un 5 yazma nüshası bulunmaktadır. Filiz Kılıç ve Tuncay Bülbül tarafından eserin incelemeyle birlikte tenkitli metni hazırlanmıştır.
Yazarın biyografisi için bk. “Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Alî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asik-celebi-seyyid-pir-mehemmed
Eserden Örnekler
Hikâyet: ‘Abdu’r-rahmân bin ‘Avf rivâyet ider ki “Bir gice beni Hazret-i ‘Ömer da’vet itdi ve didi “Bâb-ı Medîne’de bir kâfile şeb-i hengâmda nüzûl itdiler. Gel bu gice anlarun etrâfın cüst ü cû ve cevâniblerinde tek ü pû idelüm. Şâyed ki anlar uyudukda ba’zı nesneleri gâret ve anlara mazarrat u hasâret ola.” didi. Ol gice varup ol kâfileyi hirâset ü gâretgerden himâyet eyledük. Ba’zı evkâtde beşeriyyet muktezâsınca ben nâyim oldum. Ol hazret sabâha dek nevm-i istirâhati vücûdına harâm idüp kemâ yenbagî hıfzda kâyim ve kıyâmda dâyim oldı.
Ve her zamânda Hazret-i ‘Ömer radıya’llâhü ‘anh buyururdı ki “Bana vâcibdür ki etrâf-ı ‘âlemi tavâf ve mazlûmlara zâlimlerden dâd u insâf idem ki hezâr erâmil ü eytâm ve zu’afâ’-i enâm vardur ki bu’d u mekân ve ‘avâyık-ı zamân sebebiyle bunda gelemezler ve ‘ammâl ü zalemeden hakların alamazlar. (Kılıç vd. 2017: 74)
Kaynakça
Aydemir, Yaşar (2013). "Vücûdî, Mehmed". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vucudi-mehmed. [erişim tarihi: 05.08.2021].
Balcı, Rüştü (hzl.) (2007). Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zunûn. C.1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 308.
Kılıç, Filiz ve Tuncay Bülbül (hzl.) (2017). Tercüme-i Tıbrü’l-Mesbûk fî Nasâyihi’l-Vüzerâ Ve’l-Mülûk (İnceleme-Metin). Ankara: TÜBA Yay.
Levend, Agah Sırrı (1962). “Siyaset-nameler”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (10): 167-194.
Tok, Turgut (hzl.) (2009). Nasâyihü’l-Mülûk. İstanbul: Bilgeoğuz Yay.
Yaltkaya, Mehmed Şerefettin (1925). “Sencer ve Gazalî”. Dârulfünûn İlahiyât Fakültesi Mecmuası l (I): 39-57.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MEŞÂ'İRÜ'Ş-ŞUARÂ (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
3 | TERCÜME-İ RAVZATÜ'Ş-ŞÜHEDÂ (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ ŞAKÂYIKU'N-NU'MÂNİYYE (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Doç. Dr. suat donuk |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ ŞERH-İ HADÎS-İ ERBÂ'ÎN (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
6 | KIRK HADİS (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
7 | TERCÜME-İ RAVZATÜ'L-AHYÂRÜ'L-MÜNTEHAB MİN REBÎ'İ'L-EBRÂR (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Ahmet UĞUR |
Görüntüle | ||
8 | TERCÜME-İ MİRACÜ’L-EYÂLE VÜ MİNHACÜ’L-ADÂLE (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
9 | SİGETVAR-NÂME (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
10 | MECMÛ'A-İ SÜKÛK (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
11 | ZEYL-İ ŞAKÂYIK (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Doç. Dr. suat donuk |
Görüntüle | ||
12 | ŞEHR-ENGÎZ-İ BURSA (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Araş. Gör. Zahide Efe |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
14 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
15 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
16 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
17 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
18 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
19 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
21 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
22 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |