TERCÜME-İ TIBRÜ’L-MESBÛK FÎ NASÂYİHİ’L-VÜZERÂ VE’L-MÜLÛK (ÂŞIK ÇELEBİ)
siyaset-nâme
Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali (d. 926/1520-ö.979/1572)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Eser, Gazâlî (ö.1111)’nin Nasîhatü’l-Mülûk adıyla Sultan Sencer (ö.1157)’e ithafen Farsça olarak kaleme aldığı ve daha sonra bilinmeyen biri tarafından Tıbrü’l-Mesbûk fî Nasîhati’l-Mülûk adıyla Arapçaya tercüme edilen eserinin Türkçeye tercümesidir.

Kâtip Çelebi (ö.1657)’ye göre, Gazâlî’nin Nasîhatü’l-Mülûk adlı eserinin Arapça tercümesinden Türkçeye üç çevirisi yapılmıştır. Bunlar Âşık Çelebi (ö.1572)’nin eseri, Alâî b. Muhibb eş-Şerîf eş-Şirâzî (16.yy)’nin Netîcetü’s-Sülûk fî Tercemeti Nasîhati’l-Mülûk’u ve Vücûdî’nin (ö.1612-13) tercümesi ve mütercimi belli olmayan bir tercümedir.

Agâh Sırrı Levend (ö.1978) Gazâlî’nin eserinin aslında bir siyaset-nâmeden ziyade daha çok kelamla ilgili hususları içerdiğini, hükümdara nasihatin eserde sadece bir bölüm şeklinde yer aldığını ifade etmektedir (Levend 1962: 171). Ancak, Âşık Çelebi’nin tercümesi giriş kısmındaki iman bahsi hariç tutulacak olursa genel olarak hükümdara öğüt şeklindedir. Bu durum eserin Farsçadan Arapçaya tercümesi sırasında ya da Âşık Çelebi’nin eseri Arapçadan Türkçeye tercüme ederken kendince bir kurgusal tasarrufa gittiğini göstermektedir.

Eserin giriş kısmında Allah ve Hz. Muhammed övüldükten sonra nasihatin önemi anlatılmış, sultanlar için nasihatin vazgeçilmez olduğu vurgulanmıştır. Daha sonra Kânûnî Sultan Süleyman ve Sadrazam Rüstem Paşa’nın övgüsüne geçilmiştir. Eserde “hikâyet” başlığını taşıyan toplam 73 hikâye, “hikmet” başlığını taşıyan toplam 61 hikmet bulunmaktadır. Bunun yanında eserde başlığı bulunmayan pek çok hikâye ve hikmet de vardır. Hikâyeler genellikle peygamberler, âlimler, halifeler ya da hükümdarların başlarından geçen olaylardan oluşmaktadır. Hikâyeler birebir eserde anlatıldığı gibi yaşanmamış olabilir. Müellif ele aldığı bir çekirdek olayı amaca uygun olarak kurgulamıştır. Tercüme-i Tıbrü’l-Mesbûk fî Nasâyihi’l-Vüzerâ ve’l-Mülûk'un 5 yazma nüshası bulunmaktadır.  Filiz Kılıç ve Tuncay Bülbül tarafından eserin incelemeyle birlikte tenkitli metni hazırlanmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Alî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asik-celebi-seyyid-pir-mehemmed 

Eserden Örnekler


Hikâyet: ‘Abdu’r-rahmân bin ‘Avf rivâyet ider ki “Bir gice beni Hazret-i ‘Ömer da’vet itdi ve didi “Bâb-ı Medîne’de bir kâfile şeb-i hengâmda nüzûl itdiler. Gel bu gice anlarun etrâfın cüst ü cû ve cevâniblerinde tek ü pû idelüm. Şâyed ki anlar uyudukda ba’zı nesneleri gâret ve anlara mazarrat u hasâret ola.” didi. Ol gice varup ol kâfileyi hirâset ü gâretgerden himâyet eyledük. Ba’zı evkâtde beşeriyyet muktezâsınca ben nâyim oldum. Ol hazret sabâha dek nevm-i istirâhati vücûdına harâm idüp kemâ yenbagî hıfzda kâyim ve kıyâmda dâyim oldı.

Ve her zamânda Hazret-i ‘Ömer radıya’llâhü ‘anh buyururdı ki “Bana vâcibdür ki etrâf-ı ‘âlemi tavâf ve mazlûmlara zâlimlerden dâd u insâf idem ki hezâr erâmil ü eytâm ve zu’afâ’-i enâm vardur ki bu’d u mekân ve ‘avâyık-ı zamân sebebiyle bunda gelemezler ve ‘ammâl ü zalemeden hakların alamazlar. (Kılıç vd.  2017: 74)

Kaynakça


Aydemir, Yaşar (2013). "Vücûdî, Mehmed". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vucudi-mehmed. [erişim tarihi: 05.08.2021].

Balcı, Rüştü (hzl.) (2007). Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zunûn. C.1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 308.

Kılıç, Filiz ve Tuncay Bülbül (hzl.) (2017). Tercüme-i Tıbrü’l-Mesbûk fî Nasâyihi’l-Vüzerâ Ve’l-Mülûk (İnceleme-Metin). Ankara: TÜBA Yay.

Levend, Agah Sırrı (1962). “Siyaset-nameler”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (10): 167-194. 

Tok, Turgut (hzl.) (2009). Nasâyihü’l-Mülûk. İstanbul: Bilgeoğuz Yay.

Yaltkaya, Mehmed Şerefettin (1925). “Sencer ve Gazalî”.  Dârulfünûn İlahiyât Fakültesi Mecmuası  l (I): 39-57.

Atıf Bilgileri


Kılıç, Filiz. "TERCÜME-İ TIBRÜ’L-MESBÛK FÎ NASÂYİHİ’L-VÜZERÂ VE’L-MÜLÛK (ÂŞIK ÇELEBİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-tibru-l-mesbuk-fi-nasayihi-l-vuzera-ve-l-muluk-asik-celebi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MEŞÂ'İRÜ'Ş-ŞUARÂ (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Filiz Kılıç
Görüntüle
2 DÎVÂN (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Filiz Kılıç
Görüntüle
3 TERCÜME-İ RAVZATÜ'Ş-ŞÜHEDÂ (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca
Görüntüle
4 TERCÜME-İ ŞAKÂYIKU'N-NU'MÂNİYYE (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Doç. Dr. suat donuk
Görüntüle
5 TERCÜME-İ ŞERH-İ HADÎS-İ ERBÂ'ÎN (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
6 KIRK HADİS (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
7 TERCÜME-İ RAVZATÜ'L-AHYÂRÜ'L-MÜNTEHAB MİN REBÎ'İ'L-EBRÂR (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Dr. Ahmet UĞUR
Görüntüle
8 TERCÜME-İ MİRACÜ’L-EYÂLE VÜ MİNHACÜ’L-ADÂLE (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Filiz Kılıç
Görüntüle
9 SİGETVAR-NÂME (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle
10 MECMÛ'A-İ SÜKÛK (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
11 ZEYL-İ ŞAKÂYIK (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Doç. Dr. suat donuk
Görüntüle
12 ŞEHR-ENGÎZ-İ BURSA (ÂŞIK ÇELEBİ) Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali Araş. Gör. Zahide Efe
Görüntüle
13 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
14 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
15 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
16 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
17 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
18 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
19 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
20 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
22 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle