- Yazar Biyografisi (TEİS)
Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali - Madde Yazarı: Prof. Dr. Adem Ceyhan
- Eser Yazılış Tarihi:971/1563 (?)
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Kırk Hadis
- Yayın Tarihi:07/10/2021
TERCÜME-İ ŞERH-İ HADÎS-İ ERBÂ'ÎN (ÂŞIK ÇELEBİ)
kırk hadis tercümesiÂşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali (d. 926/1520-ö.979/1572)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Âşık Çelebi (ö. 1572)'nin merhum Molla (Kemalpaşa-zâde’nin Arapça izahı)'nın tercümesi olarak kaleme aldığı manzum-mensur kırk hadis tercüme ve şerhi. Âşık Çelebi, Kemalpaşa-zâde’nin (ö. 1534) sözlerinde fasihlik ve manasında sıhhat olan hadislerden seçerek meydana getirdiği Arapça iki Hadîs-i Erbaîn Şerhi'nden faydalanarak kırk hadisi çevirip açıklamış; izahlarının sonunda, Hz. Peygamber’e nispet edilen o sözleri, “feilâtün mefâilün feilün” kalıbında ikişer beyitle nazmen de Türkçeye tercüme etmiştir. Hadislerin bu konudaki temel kaynaklardan değil, daha ziyade tefsir, fıkıh, lügat ve belagat kitaplarından seçildiği görülmekte; sahihleri yanında zayıf ve mevzu (asılsız) olanları da yer almaktadır. Şair, hadislerin ilk on beşini İbn Kemâl’in bu türdeki bir derleme ve şerhinden (İbn Kemâlpaşa 1316/1898-99: 41-60), yirmi beşini ise başka bir toplama ve izahından (İbn Kemâlpaşa 1316/1898-99: 61-86) seçmiştir. Hadis tercüme ve şerhleri sırasında süslü nesirle yazılan eserlere göre sade bir dil kullanan yazar, eserini Sokullu Mehmed Paşa’ya (ö. 1579) ithaf etmiştir. Mukaddimedeki Mehmed Paşa övgüsü ile kitapçığın 971/1563 yılında yazılmış bir nüshası (İÜ Nadir Eserler Ktp. Nu. 10923), tercüme ve şerhin tamamlanış tarihi hakkında bir fikir vermektedir.
Nev‘î-zâde Atâyî (ö. 1635), şairler tezkiresiyle meşhur Âşık Çelebi’nin eserlerinden bahsederken iki adet kırk hadisinin bulunduğunu söyler. Diğer kırk hadisin nüshası günümüze ulaşmamış olup eser hakkında herhangi bir bilgi yoktur (Donuk 2017: 595).
Âşık Çelebi’nin Hadîs-i Erbaîn Şerhi 1316/1899 yılında İstanbul’da basılmış; hakkında Bünyamin Akdağ tarafından yüksek lisans çalışması yapılmıştır (2019).
Mütercimin biyografisi için bk. "Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asik-celebi-seyyid-pir-mehemmed
Eserden Örnekler
Bir kimesneye li-vechi’llâh va‘z eylemek câ’izdür. Zîrâ Hakk Teâlâ ‘Vezekkir fe inne’z-zikrâ tenfe‘u’l-mü’minîn’ diyü buyurmışdur. Ya‘nî andurun ki andurmak Müslimânlara nef‘ eyler. İbn Mes‘ûd radıya’llâhu anh her penc-şenbih güni halka tezkîr, ya‘nî va‘z eylerdi ve da‘vât-ı me’sûre ile du‘â iderdi. Yalınız recâ vü havf ahvâlinden söylemezdi; hem recâdan hem havfdan söylerdi. İmâm Rüstağfinî dahı dimişdür ki müzekkire lâyık budur ki recâ ve rahmetinden söyleye. Zîrâ Resûlu’llâh salla’llâhu aleyhi ve sellem ‘Yessirû ve lâ tu‘assirû; beşşirû ve lâ tüneffirû’ buyurmışdur. Ya‘nî tarîk-ı hakkı müslimîne kolaylık ile gösterin; güçlük ile göstermen. Ve ümmete Allâh’un rahmetiyle beşâret idün; azâb havfı ile nefret itdürmen. Tercümetü’l-hadîs bi’n-nazm:
Bu hadîs[e] bu resmedür tefsîr
Ehl-i ilm itse va‘z ile tezkîr
Terk idüp yüsri itmeye ta‘sîr
Koyup ibşârı itmeye tenfîr (Âşık Çelebi 1316/ 1899: 26).
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Akdağ, Bünyamin(hzl.) (2019). Âşık Çelebi’nin Hadîs-i Erbaîn Tercümesi (İnceleme-Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
Bulgurcu, Kahraman (2004). Kemalpaşazâde’nin Hadis İlmindeki Yeri (Kırk Hadisler Örneği). Yüksek lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.
Donuk, Suat (hzl.) (2017). Nev‘îzâde Atâyî Hadâiku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul.
Ergun, Saadeddin Nüzhet (1936). Türk Şâirleri. C.1. İstanbul: Suhulet Matbaası.
İbn Kemâlpaşa (1316/1898-99). Resâ’ilü İbn Kemâl. İstanbul: İkdam Matbaası.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâi’rü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Köprülü, Fuad (1965). “Âşık Çelebi”. İslâm Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: MEB Yay.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2003).Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kut, Günay (1991). “Âşık Çelebi”. İslâm Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: TDV Yay. 549-550.
Owens, Meredith (1971). Meşâirü’ş-Şu’arâ or Tezkire of Âşık Çelebi. London.
Solmaz, Süleyman (hzl.)(2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 24.08.2021]
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 24.08.2021]
Şemseddin Sâmî (1311). Kâmûsü’l-A’lâm. İstanbul.
Yüceer, Mustafa (2020). Hadis İlmi Açısından Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatında Yer Alan Rivâyetler. Doktora Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | MEŞÂ'İRÜ'Ş-ŞUARÂ (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
| 2 | DÎVÂN (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
| 3 | TERCÜME-İ RAVZATÜ'Ş-ŞÜHEDÂ (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
| 4 | TERCÜME-İ ŞAKÂYIKU'N-NU'MÂNİYYE (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Doç. Dr. suat donuk |
Görüntüle | ||
| 5 | TERCÜME-İ TIBRÜ’L-MESBÛK FÎ NASÂYİHİ’L-VÜZERÂ VE’L-MÜLÛK (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
| 6 | KIRK HADİS (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 7 | TERCÜME-İ RAVZATÜ'L-AHYÂRÜ'L-MÜNTEHAB MİN REBÎ'İ'L-EBRÂR (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Ahmet UĞUR |
Görüntüle | ||
| 8 | TERCÜME-İ MİRACÜ’L-EYÂLE VÜ MİNHACÜ’L-ADÂLE (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
| 9 | SİGETVAR-NÂME (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
| 10 | MECMÛ'A-İ SÜKÛK (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
| 11 | ZEYL-İ ŞAKÂYIK (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Doç. Dr. suat donuk |
Görüntüle | ||
| 12 | ŞEHR-ENGÎZ-İ BURSA (ÂŞIK ÇELEBİ) | Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali | Araş. Gör. Zahide Efe |
Görüntüle | ||
| 13 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 14 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 15 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 16 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
| 17 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 18 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 19 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 20 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 21 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 22 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |