- Yazar Biyografisi (TEİS)
Pîrî-zâde, Mehmed Sâhib Efendi - Madde Yazarı: Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
- Eser Yazılış Tarihi:1138/1725-11143/730
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:İlmî-Ansiklopedik Edebî Eser
- Yayın Tarihi:21/08/2022
TERCÜME-İ MUKADDİME-İ İBN HALDÛN
İbn Haldun'un Mukaddime'snin çevirisiPîrî-zâde, Mehmed Sâhib Efendi (d. 1085/1674 - ö. 1162/1749)
ISBN: 978-9944-237-87-1
İbn Haldûn’un Mukaddime’sinin baştan beşinci bölümün sonuna kadarki kısmının Türkçeye ilk defa 18. yüzyılın ilk yarısında Pîrî-zâde Mustafa Sâhib (d. 1085/1674 - ö. 1162/1749) tarafından yapılan tercümesi. Pîrî-zâde Mukaddime tercümesine Sultan III. Ahmed döneminde 1138/1725 yılında başlamış, 1143/1730’da ilk beş faslı bitirmiştir. Tercümesini hutbe ve dîbâcesini yazmadan yeni tahta çıkan Sultân I. Mahmûd’a takdim eden Pîrî-zâde, padişahın onayını aldıktan sonra bu kısımları kaleme almıştır (Pîrîzâde Mehmed Sâhib 2015: 35).
Pîrî-zâde eseri tercüme ederken İbn Haldun’a katılmadığı bazı noktaları dile getirmiş (2015: 46), İbni Haldun’dan sonra meydana gelen birtakım gelişmeleri de kaydetmiştir (2015: 48). Ayrıca Pîrî-zâde tercümesinde İbn Hâldun’un kısa verdiği bazı bilgileri detaylı bir şekilde aktarmış, bazı kavram, konu ve cümleleri izah yönüne gitmiştir (2015: 49, 53).
Türkiye kütüphanelerinde Mukaddime tercümesinin birçok nüshasının bulunması, 1859 tarihli İstanbul ve 1858 tarihli Bulak baskılarının olması eserin Osmanlı dünyasında ilgi gördüğünü ortaya koymaktadır. Yazma ve basma nüshalarıyla Pîrî-zâde’nin tercümesi önemli ölçüde Osmanlı sahasında ve oryantalistler üzerinde etkili olmuştur (Pîrîzâde Mehmed Sâhib 2015: 42-43).
Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldûn; Yavuz Yıldırım, Sami Erdem, Halit Özkan ve M. Cüneyt Kaya tarafından iki defa yayınlanmıştır (Pîrîzâde Mehmed Sâhib 2008; 2015).
Mütercimin biyografisi için bk. “Pîrî-zâde, Mehmed Sâhib Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/pirizade-mehmed-sahib-efendi
Eserden Örnekler
“Fenn-i târîhte zikr olunup ahvâl-i ümem ve düvele dâir ahbâr u âsar-ı cüz’iyyeyi alyı asla ircâ’ ve her aslı bir fasl-ı mufassal zımnında beyân ü edâ edip ve her faslı fusûl-ı adîdeye taksîm ü tafsîl ile bir te’lîf-i celîl ve tasnif-i cemîle muvaffak oldu ki ol fusûl zımnında mestûr u münderic olan usûl-ı sitte ale’t-tafsîl gereği gibi zabt u itkân olunup kütüb-i tevârihte sebt ü derc olunan ahbâr u âsâr ol usûle ircâ’ u tatbîk ve sencîde-i mîzân-ı tahkîk olundukda nakl olunan âsâr u ahbârın sıdk u kizbi zâhir ve mihakk-ı itibârda ıyârı sâbit oldu.
Lâkin bu telif-i mergûb Arabiyyü’l-üslûb olmakla nef’i havâssa mahsûs olup kelâm-ı Arab’ı fehm ü idrâke râcil olan ricâl intifâdan mahrûm olmakla Mukaddime-i mezkûrenin üslûb-ı Türkî üzre terceme ve inşâsı ve fehme karîb ta’bîr ile imlâ vü edâsı edâ-yı deyn gibi vâcibe-i uhde-i himmet ve menfaat-i âmmeyi mutazammın hâlet olmakla ve ber-vech-i meşrûh terceme-i mezkûreye bazı sudûr-ı ulemânın şevkıyla bu abd-i kalîlü’l-bizâ'a Mehmed Pîrî-zâde ce’alallâhu takvâ zâdehu fakîr-i sâhibü’t-taksîrin idâre-i fikr-i fâtiri ve tahrîk-i kalem-i kâsırına tevfîk ü imâle olunup her-çend ki bast-ı mukeddemâtı a’zâr ile isbât-ı acz ü taksîre tevessül olundu (Pîrîzâde Mehmed Sâhib 2015: 73).
Kaynakça
Pîrîzâde Mehmed Sâhib (2008). Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldûn Mukaddime Tercümesi. 3 C. (hzl. Yavuz Yıldırım, Sami Erdem, Halit Özkan, M. Cüneyt Kaya). İstanbul: Klasik Yay.
Pîrîzâde Mehmed Sâhib (2015). Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldûn Mukaddime Tercümesi. (hzl. Yavuz Yıldırım, Sami Erdem, Halit Özkan, M. Cüneyt Kaya). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂN (SÂHİB) | Pîrî-zâde, Mehmed Sâhib Efendi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 2 | KİTÂBÜ’S-SİYÂSE FÎ ETVÂRİ’L-HAMSE | Pîrî-zâde, Mehmed Sâhib Efendi | Dr. Öğr. Üyesi HİLAL ÇİFTÇİ |
Görüntüle | ||
| 3 | SELANİK MENZİL-NÂMESİ | Pîrî-zâde Mehmed Sâhib Efendi | Araş. Gör. Zahide Efe |
Görüntüle | ||
| 4 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
| 5 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
| 6 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 7 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 8 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 9 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 10 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
| 11 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
| 12 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
| 13 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |