- Yazar Biyografisi (TEİS)
Azmî, Pîr Mehmed - Madde Yazarı: Prof. Dr. Adem Ceyhan
- Eser Yazılış Tarihi:976/ 1568-69
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Kırk Hadis
- Yayın Tarihi:11/10/2021
TERCÜME-İ MANZÛME-İ EHÂDÎS-İ ERBAÎN (AZMÎ)
kırk hadis tercümesiAzmî, Pîr Mehmed (d. ?/?-ö. 980/1582)
ISBN: 978-9944-237-87-1
16.yy. şairlerinden Azmî'nin kırk hadis tercümesini konu alan manzum eseri. Eserine mensur bir mukaddimeyle başlayan mütercim, Allah’a hamd ve Hz. Peygamber’e selam ettikten sonra, telif sebebi olarak kırk hadis ezberleyene ahirette verilecek mükâfat hakkındaki rivayeti gösterir. Kendisi daha önce meşhur ve itibarlı hadislerden kırkını seçip çevirmiş; fakat onun kavranmasında güçlük çekildiği için, ifadesini açık ve anlaşılmasını kolay saydığı bu eseri meydana getirerek 969/1561 veya 976/1568-69 yılında vezir olan Mustafa Paşa’ya ithaf etmiştir.
Ahmet Sevgi, kitapçıktaki birtakım beyit ve biyografik kaynaklardaki bilgilere dayanarak tercüme sahibinin Priştineli Azmî olduğunu ileri sürmüş (Sevgi 2001: 107-109); Âdem Ceyhan ise başka deliller göstererek Azmî Pîr Mehmed (ö. 990/ 1582) olabileceğini ifade etmiştir (Ceyhan 2008: 132-137). Âşık Çelebi, tezkiresinde Priştineli Azmî’nin İsfendiyarlı Mustafa Paşa himayesinde olduğunu ve 975/1567 yılından önce vefat ettiğini haber vermekte; bu kayıt, kırk hadis tercümesinin tamamlandığı 976/1568-69 yılında mahlası geçen şairin sağ olmadığını göstermektedir. Söz konusu kırk hadis çevirisindeki bazı kıtaların, Azmî Pîr Mehmed tarafından 974/1566 yılında tamamlanan Enîsü’l-Ârifîn adlı eserde yer alması gibi delil ve ipuçları, çevirinin anılan edebî şahsiyetçe yapılmış olabileceğini düşündürmektedir.
Mütercim, yaklaşık yarısı Abdurrahman Câmî (ö. 1492)’nin bu konudaki Farsça eserinde, bir kısmı da Kemalpaşa-zâde (ö. 1534), Latîfî (ö. 1582), Merdümî (ö. 1563) gibi âlim ve şairlerin aynı türdeki kitapçıklarında bulunan hadisleri, “feilâtün mefâilün feilün” kalıbıyla ikişer beyitli kıtalar hâlinde Türkçeye çevirmiştir. (Bir nüshası: İÜ Nadir Eserler Ktp. TY 1401, vr. 1b-7a). Azmî'nin Tercüme-i Manzûme-i Ehâdîs-i Erbaîn adlı eseri hakkında Adem Ceyhan'ın bir bildirisi bulunmaktadır (Ceyhan 2008).
Mütercimin biyografisi için bk. "Azmî, Pîr Mehmed". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/azmi-pir-mehmed
Eserden Örnekler
Kefâ bi'l-mevti vâ'izan
“Ayn-ı ibretle i‘tibâr idene
Mevt-i şâh ü gedâ yeter vâ‘iz
Gûş-ı cân ile istimâ‘ idene
Na‘ra-i es-salâ yeter vâ‘iz” (Ceyhan 2008: 145).
Âfetü's-semâhi el-menn
“Âfeti nahl-i ravza-i cûdun
Tünd-bâd-ı hazân-ı minnetdür
Kimseye itdügün atâyı sakın
İtme minnet ki minnet âfetdür” (Ceyhan 2008: 145).
ez-Zulmü zulümatün yevme'l-Kıyamet
“Koma mîzân-ı adli keffünden
Adl iden müstehakk-ı rahmet olur
Buyurur ol iki cihân güneşi
Yevm-i mahşerde zulm zulmet olur” (Ceyhan 2008: 147).
es-Sa'îdü men vu'iza bi-gayrihi
“Âlem içre saâdet istersen
Gayrdan pend ü ibret al ey dil
Sûret-i hâlüni müşâhedeye
Dâ’imâ hâl-i gayrı âyine kıl” (Ceyhan 2008: 152).
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Azmî Pîr Mehmed. Dîvân. Edgard Blochet, Catalogue Des Manuscrits Turcs- Bibliothèque Nationale. I. Paris 1932. Nu. 283.
Azmî. Tercüme-i Manzûme-i Ehâdîs-i Erba‘în. İÜ Ktp. TY. Nu. 1401. vr. 1b-7a; Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Ktp. Uzluk Bölümü, Y. Nu. 92. vr. 1b-8a.
Blochet, Edgard (1932-33). Catalogue Des Manuscrits Turcs- Bibliothèque Nationale. I-II. Paris.
Ceyhan, Âdem (1999). “Âlim ve Şair Bir Osmanlı Müderrisi: Pîr Mehmed Azmî Bey ve Eserleri”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 1: 243-286.
Ceyhan, Âdem (2008). “Azmî’nin Kırk Hadis Tercümesi”. Prof. Dr. Abdülkadir Karahan’ın Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu 27-28 Mayıs 2008. İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yay. 131-154.
Ceyhan, Âdem (hzl.) (2006). On Altıncı Asır Osmanlı Âlimlerinden Azmî Pîr Mehmed Bey ve Dîvânı. Manisa.
Donuk, Suat (hzl.) (2017). Nev‘îzâde Atâyî Hadâiku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Ekinci, Ramazan (hzl.)(2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî- Vefeyât-ı Ayvansarâyî. İstanbul: Buhara Yay.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936-45). Türk Şairleri. I-IV. İstanbul: Suhulet Matbaası.
Hammer-Purgstall, Joseph Freiherr von (1836-38). Geschichte der Osmanischen Dichtkunst. I-IV. Pesth.
Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş‘âr. Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Şehit Ali Paşa. Nu. 1877.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Koçu, Reşad Ekrem (1958-74). İstanbul Ansiklopedisi. C. I-XI. İstanbul.
Koyuncu, Fatih (hzl.) (2019). Azmî Pîr Mehmed Enîsü’l-ârifîn Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi. İstanbul: TYEK Yay.
Koyuncu, Fatih (2015). “Ahlakî Eğitim Rehberi Olarak Azmî Pîr Mehmed’in Enîsü’l-ârifîn’i”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8(41): 241-258.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2003). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.
Muallim Nâcî (1888). Mecmua-i Muallim. 10 Rebîü’l-evvel 1306, 3 Teşrîn-i Sânî 1304.
Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin. Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Niseb ve’l-Kuna ve’l-Elkâb. Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Hâlet Efendi. Nu. 628.
Riyâzî. Riyâzü’ş-Şuarâ. Nuruosmaniye Ktp. Nu. 3724; Süleymaniye Ktp. Es‘ad Efendi Nu. 3871. İÜ Ktp. TY Nu. 6199. Millet Ktp. AE Tarih. Nu. 765.
Sevgi, Ahmet (2001). “Azmî’nin Hadîs-i Erba‘în Tercümesi”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi 9: 107-132.
Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 27.08.2021]
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 27.08.2021]
Yaltkaya, Şerafettin ve Kilisli Rıfat Bilge (hzl.) (1971). Kâtip Çelebi, Keşf-el-Zunûn. İstanbul: MEB Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | ENÎSÜ'L-ÂRİFÎN (AZMÎ) | Azmî, Pîr Mehmed | Doç. Dr. Fatih Koyuncu |
Görüntüle | ||
| 2 | MEV'İZA-İ MANZÛME/PEND-NÂME (AZMÎ) | Azmî, Pîr Mehmed | Doç. Dr. Fatih Koyuncu |
Görüntüle | ||
| 3 | MİHR Ü MÜŞTERÎ (AZMÎ) | Azmî, Pîr Mehmed | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
| 4 | DÎVÂN (AZMÎ) | Azmî, Pîr Mehmed | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 5 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 6 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 7 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 8 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
| 9 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 10 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 11 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 12 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 13 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 14 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |