TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDÜLHAY CELVETÎ)
Kasîde-i Bürde’nin manzûm tercümesi
Abdülhay Celvetî (d. 1031/1622?-1038/1629?-ö. 1117/1705)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Celvetî şeyhi Abdülhay Efendi (ö. 1117/1705) tarafından Bûsîrî’nin (ö. 696/1297?) Kasîde-i Bürde’sine yapılan Türkçe manzum tercüme. Tercüme; recez bahrinde müstef‘ilün/müstef‘ilün/müstef‘ilün/müstef‘ilün vezniyle yazılmıştır. Kaside nazım şekliyle musammat olarak yapılan tercüme 160 beyitten oluşmaktadır.

Abdülhay Efendi eserini, mukaddimede anlattığına göre Vezir Mehmed Paşa’ya arz etmiştir. Müellifin hayatından hareketle bu kişinin Köprülü Mehmed Paşa (ö. 1072/1661) olması muhtemeldir. Mukaddimenin sonunda yer alan gazelden yola çıkarak tercümenin sıkıntıları gidermek, maddî ve manevî arzulara ulaşmak, günahları bertaraf etmek gayesiyle yapıldığı söylenebilir. Eser, diğer manzum Bürde tercümelerinde sıklıkla görmediğimiz şekilde musammat olarak kaleme alınmıştır. Bu durum söyleyişe âhenk kazandırmıştır. Diğer manzum tercümelerde de görüldüğü gibi kaynak metindeki kâfiye kelimeleri yer yer tercümede de kullanılmıştır. “Mim” harfiyle birden çok kâfiye kelimesi bulma zorluğu, buna sebep olarak gösterilebilir. Abdülhay Efendi, tercümesinde manayı öncelemiştir. Kaynak beyitlerin anlamını yansıtmaya çalışan müellif, musammat söyleyişin verdiği güçle tercümesine söyleyiş güzelliği de kazandırmayı başarmıştır. Yer yer kaynak beyitteki bir mısraın ya da bazı bölümlerin mülemma tarzında tercümeye dâhil edildiği görülmektedir. Diğer Bürde tercümeleriyle mukayese edildiğinde eserin gerek şekil özellikleri gerekse dil hususiyetleri bakımından dikkat çekici bir yere sahip olduğu söylenebilir.

Eserin eldeki tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye Bölümü 3733 numarada kayıtlıdır. Güzel bir nesih hatla harekeli şekilde yazılmış olan eser, 19 varak halinde müstakil cilt içerisindedir.

Metin Bünyamin Ayçiçeği (2016) ve Selami Şimşek (2018) tarafından yayımlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Abdülhay”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdi-abdulhay


Eserden Örnekler


     Âyâ civâr-ı Zî-Selem yâdıyla mı ey pür-elem

     Halt eyledin eşk-i nedem hûn-ı cigerle dem-be-dem


    Yohsa nesîm-i Kâzıme esdi vü toldı âleme

    Ev fi’l-leyâli’l-muzlime îmâd idüp berk-i İdam


    Âhır n’olupdur çeşme ter kan dökme dirsen ol döker

    N’oldı gönül dirsen eger ayıl olur medhûş-ı gam


    Âşık gümân eyler her an kim ola âşıklık nihân

    Seylâb iken eşk-i revân yalınlanırken cân hem


   Eşk olmasa gözden revân olmazdı yurd yirinde kan

    Uyanmaz idi çeşm-i cân yâd itmeden bân u alem


     Var iken eşk ü rûy-ı zerd lâbüd olur cânunda derd

     Olmaz müfîd inkâr-ı merd olsa udûliyle hakem


    Hem sende var ey ışk eri hûnîn sirişk ü lâgarî

    Yüzünde sâbit her biri misle’l-behâri ve’l-anem


    Geldi evet kıldı güzâr tayf-ı hayâl-i hâl-i yâr

    Uyandırup ışk itdi zâr telh eyledi ayşum elem


     İy ayb-cûy u ta‘na ger âşıklara levmi gider

     Var ise insâfun eger özrüm kabûl it ez-kerem


  Senden tecâvüz itdi sır halk içre olmış müstemir

  Ne hâlüm ilden müstetir ne derdüm oldı hîç kem (Ayçiçeği 2016: II/234-236)

Kaynakça


Abdülhay Efendi. Tercüme-i Kasîde-i Bürde. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Nuruosmaniye 3733.

Ayçiçeği, Bünyamin (2017). Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri. Program Kodu: 1002. Proje Nu: 215K398. TÜBİTAK SOBAG-SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER ARAŞTIRMA DESTEK GRUBU. İstanbul.

Ayçiçeği, Bünyamin (2016). “Üsküdarlı Abdülhay Celvetî ve Kasîde-i Bürde Tercümesi”. 9. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu 2: 223-266.

Kaya, Mahmut (2001). “Kasîdetü’l-Bürde”. İslâm Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: TDV Yay. 568-569.

Şahin, Ebubekir Sıddık (1997). Kaside-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Şimşek, Selami (2018). Kaside-i Bürde (Fazileti, Sırları ve Manzum Tercümesi) Şeyh Abdülhay el-Celvetî el-Edirnevî. İstanbul: Buhara Yay.

Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Ayçiçeği, Bünyamin ve Hamza KOÇ. "TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDÜLHAY CELVETÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-kaside-i-burde-abdulhay-celveti. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Şükrü Maden
Görüntüle
2 ŞERH-İ GAZEL-İ HACI BAYRÂM-I VELÎ (ABDÜLHAY) Abdülhay Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle
3 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
4 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
5 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
6 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
7 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
8 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle