Abdülkerim Cîlî (832/1428) tarafından yazılan İnsân-ı Kâmil adlı eserin Laʽlîzâde Abdülbâkî tarafından yapılan Türkçe tercümesidir. Eserin orjinali Arapça olup tam adı El-İnsânü’l-Kâmil fi Ma’rifeti’l-Evâhir ve’l-Evâ’il dir (Öngören 2000: 332).

Muhyiddin İbni Arabi’nin (638/1240) Vahdet-i vücud anlayışını benimseyen Abdülkerim Cilî İnsân-ı Kâmil adlı eserini de bu çizgide kaleme almıştır. Tasavvufî ıstılâhlarla dolu olan bu eserdeki insan-ı kâmil anlayışı Muhyiddin İbni Arabi’nin insan-ı kâmil anlayışının hemen hemen aynısıdır. Başka bir ifadeyle, İbn-i Arabi’nin bu tasavvuf anlayışı aynı zamanda bu eserin özünü oluşturmaktadır.

Eser Türkçeye ilk defa Laʽlîzâde Abdülbâkî tarafından tercüme edilmiştir (Öngören 2000: 332). Laʽlîzâde Abdülbâkî bu eseri bazı hatırı sayılı dostlarının tavsiyesi ve talebi üzerine tercüme ettiğini belirtir (Laʽlîzâde vr. 2b). Ancak eserin ne zaman tercüme edildiği belli değildir. Tercüme ta’lik hattıyla yazılmış ve 129 varaktan müteşekkildir. Müellif bu tercümede diğer eserlerinde olduğu gibi zamanının ilim camiasında kullanılan, Arapça ve Farsça ibarelerin çok olduğu ağır bir dil kullanmıştır (Enönlü 2019: 78).

Laʽlîzâde Abdülbâkî bu eseri tercüme ederken manzum kısımları ve dibâcesi dâhil bazı bölümleri tercüme etmeyerek orijinal haliyle olduğu gibi bırakmıştır. Bundan dolayı eserin konu bütünlüğü ve özellikle de ehli tarafından maruf olan ve eserin aslında kullanılan birçok edebi sanat tercümeye aktarılamamıştır (Tolun 2015: 23).  Müellifin muhtemelen tercümesi zor olan ya da tercüme edildiği zaman mana bütünlüğünü kaybeden kısımları tercüme etmek yerine Arapça haliyle olduğu gibi alıntılamayı daha uygun gördüğü söylenebilir. Bu açıdan bakıldığında bu eserin tam bir tercüme olduğunu söylemek oldukça zordur. Tercümenin tamamı göz önüne alındığında, tercümenin izâhât-ı kâfiyeyi câmi bir tecüme olduğunu söylemek de zordur (Tolun 2015: 23).

Çok fazla olmamakla birlikte eserin farklı kütüphanelerde farklı nüshaları mevcuttur. Eserin kendisi ile ilgili birçok çalışma olmakla birlikte Laʽlîzâde Abdülbâkî’nin yaptığı bu tercüme ile ilgili herhangi bir çalışma mevcut değildir.

La’lizâde Abdülbaki Efendi’nin biyografisi için bk. “Yetîmî, La'li-zâde Abdülbâkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yetimi-lalizade-abdulbaki